Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1862

Een woord over het adres door de literarische faculteit te Leiden in Sept. 1860, aan den Minister van Binnenlandsche Zaken aangeboden. Te Zwolle, bij W.E.J. Tjeenk Willink, 1861. Prijs ƒ 0,40.

't Is ontwijfelbaar zeker dat, als men eene wet houdt voor de geformuleerde volksovertuiging, niets heilzamer en doelmatiger is voor hare geboorte dan adressen, brochures, beoordeelingen enz. Immers daardoor wordt de publieke opinie als 't ware bewerkt en versterkt: 't onderwerp daarin vervat, wordt overdacht, besproken, bepaalt, tot ten laatste ‘du choc des opinions jaillit la vérité.’ Of we spoedig de wet van 1815 op hooger en middelbaar onderwijs tot de geschiedenis zullen kunnen rekenen, weet ik niet; zeker is het dat er dringende behoefte aan eene nieuwe bestaat en de tegenwoordige inrigting van hooger en middelbaar onderwijs op zijn zachtst gezegd, zeer veel te wenschen overlaat.

't Vorig jaar hebben de hoogleeraren van de liter. faculteit te Leiden in een schrijven aan den minister van binnenl. zaken voor het middelbaar onderwijs, speciaal voor het gymnasiaal onderrigt een middel ter verbetering aangewezen en wel dit: de verheffing der gymnasien tot staats-

[p. 71]

scholen. Dat middel bespreken wij hier niet, te minder, omdat de schrijver der brochure het met de adressanten eens is. Wat 't boekje zelf aangaat, dit heeft niet veel om 't lijf, ik kreeg bij de lezing er van de impressie, dat de auteur op zijne teenen getrapt, zoo als men zegt, zijn point d'honneur wil handhaven, 't koste wat 't wil 't Is eene apologie van de docenten der gymnasien: en beklaagt een hunner in pathetiesche bewoordingen zijne collegen en zich zelven over het onregt (?) hun door de Leidsche professoren aangedaan, hij wreekt zich en...werpt de schuld van zich af op de leerlingen-studenten en professoren-docenten! zie b.v. bladz 11. 12, 13, 14, 22, 23. Verder krijgt ‘het hoofd der Leidsche literarische school’ (ik merk even aan, dat zoo'n hoofd eene fictie is!) eenige hatelijkheden te slikken (bladz. 6, 7, 8), en wordt een lid derzelfde faculteit door eene straatui, in een bespottelijk licht gesteld, (bladz. 4).

Maar er is meer. De klagt, dat de jonge lieden voor een groot gedeelte onvoorbereid aan de academie komen, bewijst volgens den schranderen steller alleen (bij voegt er bij ‘mogelijk’) dat er aan de academie (waar dezelfde jonge lieden naauwelijks één nacht gelogeerd hebben om op den tijd present te zijn voor 't admissie-examen! ‘thans minder gestudeerd wordt dan vroeger!’ Krachtig en logisch bewijs, uitstekend geschikt voor eene cacographien! Maar de logiea is geene hoofdstudie van den steller geweest! Men leze bladz. 14: ‘de faculteit verzoekt eene wet op het middelbaar onderwijs, als of het hooger onderwijs er geene noodig had!’ Fijne conclusie! wie iets vraagt, beweert, dat iets dergelijks of anoloogs onnoodig is! Ik zou wel lust hebben zijne excellentie een adres aan te bieden voor eene school, waar logica van staatswege gedoceerd werd met schoolpligtigheid voor alle toekomstige docenten!

Wij gaan over tot de categorie ‘apodiktiesch.’ Op bladz. 11 lezen wij, dat de jongens dezelfde zijn en blijven als altijd, maar dat de kollegies vast slecht of vervelender gegeven worden dan vroeger en de examens onhandig afgenomen worden. Gij ziet, er wordt stoutweg gesteld, dat de jongens, (d.i. de jongelui, die aan de academie komen) niet veranderen, wie zal nu nog durven twijfelen, of de gymnasien minder goed worden, dan ze vroeger waren!

[p. 72]

Want let wel: ‘als de gymnasien niet gaven wat zij moesten, dan deden zij zulks vroeger ook niet;’ (bladz. 13) met andere woorden: alles verandert en verkeert hier beneden, de gymnasien: alleen niet, vraagt gij naar bewijzen, gij vraagt vergeefs.

Van de categorie inconsequent en pedant zwijgen wij. De karakteristiek der hedendaagsche studentenwereld (bladz. 12, 13) is beneden alle kritiek, het middel van verbetering, bladz. 15, aangegeven, grenst aan het onzinnige; de academie zou zoodoende tot 't rubriek jongejufvrouwen-scholen gaan behooren. Verder bedanken wij in 't vervolg voor communicaties als die op bladz. 19, dat er in het geheele land geen gemeenteraad is, welke het onderwijs bepaald benadeelen wil: want wij houden een gemeenteraad voor iets beters dan een hoop schelmen, die er zich op toeleggen 't onderwijs te gaan benadeelen en gelooven, dat de leden vaak meer indirect dan direct benadeelen, maar toch altijd benadeelen.

De steller vond 't ongepast te zeggen, waarom of waarin het nadeelig is, dat de gemeenteraden de benoeming van doeenten aan zich hebhben: mij dunkt dat zoo in eenig boek 't hier in deze brochure allermeest en allereerst van pas was, maar dit is een verschil van minder belang. De schrijver bad beter gedaan zijne geheele brochure voor ongepast te verklaren en zich 't genoegen te ontzeggen ‘de se voir ipmrimeé.’