Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1862

Handwerk en Industrie. Roman door Paul Stein. (Te) Dordrecht, (bij) J.P. Revers. In gr. 8vo. 352 pag.

De tijd, waarin wij leven, is een tijd waarin alles met reuzenschreden, (neen, dit woord is verouderd, - met stoom) voorwaarts gaat, Bijna iederen dag brengt nieuwe uitvindingen en nieuwe inrigtingen tot stand, om de behoeften der beschaafde menschheid te bevredigen. Op de vleugelen van den stoom hebben zich in de laatste jaren, handel en nijverheid tot eene vroeger ongekende hoogte verheven. Stoomschepen doorkruisen in weinige weken, de grootste zeeën, en stellen tusschen de verst verwijderde en vreemdste volkeren een geregeld verkeer daar. Locomotieve vliegen met de snelheid van den wind door effen vlakten en ontoegankelijke gebergten en verplaatsen den bewoner van het Noorden, uit zijn ijs en sneeuw, binnen eenige dagen in de dreven van palmen en oranjeboomen. Van duizenden torenhooge schoorsteenen waait onafgebroken in alle streken der aarde eene rookzuil ten hemel, die den mensch den vooruitgang predikt. Kortom: overal zien wij de ontwikkeling die handel en nijverheid gemaakt hebben en dagelijks maken. Alles roept ons toe dat deze beide hoofdpilaren der moderne beschaving niet moede worden, om nieuwe behoeften te scheppen en gelijktijdig voor hunne vervulling te zorgen. En hoe grooter voortgang de beschaving maakt, des te meer verlangt de beschaafde mensch. Onze tijd gelijkt het bodemlooze vat der Danaïden; niets

[p. 25]

houdt stand, niets is van langen duur. De eene ontdekking verdringt de andere; eene schijnbaar uiterst nuttige en voldoende onderneming is binnenkort als ongenoegzaam verouderd. Altijd verlangt men iets nieuws; iets, dat nog niet was; even als de vlinder, die van de eene bloem op de andere dartelende, immer aangenamer, immer interessanter bezigheid verlangt.

En toch, niettegenstaande die zucht naar vooruitgang, naar ontwikkeling, naar beschaving, die zich alom openbaart, zijn er nog menschen, die het oude boven het nieuwe verlangen; die een onuitstaanbaren afkeer hebben van alles, wat de oude vormen wil of dreigt te verdringen. Zij houden zich aan den slakkengang en het woord: vader en grootvader deden het zoo, is op hunne lippen bestorven. Dezulken hebben zich dan ook in het dagelijksche leven den naam verworven van: menschen uit den tijd der trekschuiten.

Het kan geene verwondering baren, dat deze menschen geene rust, geene genoegdoening kunnen erlangen, wanneer zij met de beoefenaars der vooruitstrevende praktijk in aanraking komen. En moge hunne gehechtheid aan het oude eenigen tijd de kracht van het nieuwe kunnen trotseren, weldra zal die gehechtheid toch moeten zwichten, en zullen zij, of zich met de denkbeelden van de anderen moeten verzoenen, - of wanneer zij te trotsch zijn om dit te bekennen, toch hunne eigene denkbeelden veel minder waarde dan vroeger toeschrijven.

Wil men dien strijd, en de hevigheid waarmede hij soms gevoerd wordt, leeren kennen? Wil men dien strijd gadeslaan, zonder dat men zich ergert aan ontwikkeling van technische theoriën, die de oningewijdde niet begrijpt? Wil men zich aan de theetafel, of in het salon overtuigen van de noodzakelijkheid der overwinning van de industrie op de oude sleur?......Men schaffe zich dan het boekwerk aan, welks titel wij hierboven afschreven.

De roman van Paul Stein is geene dorre schets, geene drooge opsomming van voordeelen des stooms boven den handenarbeid. Neen! het is eene levendige, bezielde schildering van den bedoelden strijd, eene aangename liefelijke teekening van de zegepraal, - alles gedoscht in het kleed

[p. 26]

van den roman, dat u het werk met genoegen doet ter hand nemen en lezen.

Verwacht niet, dat wij den gang van het verhaal zullen schetsen. Het doel van den schrijver hebben wij uiteen gezet en indien hij niet zoo gelukkig als thans ware geweest in de openbaring van dat doel, - dan nog zouden wij de woorden van onzen Tollens er op toepassen: ‘Men rekent d' uitslag niet, maar telt het doel alleen!’ Doch, wij hebben niet noodig dit te doen, daar èn het doel, en de uitslag allergelukkigst zijn.

Wij hopejn, dat dit boek een ruim debiet moge ten deél vallen, daar het, zoowel voor den fabrikant als den leerling, voor den man van rijpe ervaring, als voor de dames eene goede en aangename lectuur oplevert.

Van de uitvoering zeggen wij niets. De naam des uitgevers waarborgt genoeg, dat deze goed, ja, net is te noemen, en de heer Revers heeft dat vertrouwen op zijn naam niet beschaamd.

Een schoon zinnebeeldig titelvignet versiert het werk.