Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1861

De Vormleer in de lagere school. Eene handleiding bij het onderwijs en tot zelfoefening voor aankomende onderwijzers, door H. Bouman, onderwijzer te Beerta. Met 86 houtsneêfiguren. Tweede herziene druk, Te Groningen, bij J.B. Wolters, 1860, In kl. 8vo., XI en 176 bl. Prijs ƒ 0,90.

Van den eersten druk van dit werkje zijn reeds in 1858 verscheidene aanprijzende aankondigingen in de vaderlandsche tijdschriften gegeven. De herdruk, die na een tijdsverloop

[p. 228]

van twee jaren noodig is geworden, bewijst voorts, dat het boekje aan de verwachting heeft beantwoord, en dat vele onderwijzers het bij de beoefening der vormleer in hunne scholen tot leiddraad hebben gekozen.

De wet op het lager onderwijs, van 13 Augustus 1857, heeft eenmaal de vormleer opgenomen onder de verpligte leervakken, en het zoude thans doelloos zijn nog te onderzoeken, of deze wetenschap, gelijk zij door de meeste onderwijzers opgevat en beoefend wordt, inderdaad dienstbaar is tot de ontwikkeling van het verstand van jeugdige kinderen, die veelal nog geen gezond denkbeeld hebben van de beteekenis der woorden hunner eigene moedertaal. Naar onze bescheidene meening, moest het taalonderwijs het begin, de voortzetting en het einde zijn van alle schoolwetenschap, en het hoofdmiddel tot vorming van den geest en de veredeling van den smaak; doch niet alle deskundigen denken aldus, en daarom moeten wij wel vrede hebben met de positieve rigting, die onze hedendaagsche toongevers aan de opvoeding en het onderwijs der jeugd hebben weten te geven.

De vormleer is intusschen geen nieuw vak van onderwijs. Zij werd, vijf-en-dertig jaren geleden, op een aantal scholen van ons land met meer of minder succes onderwezen, en de handleiding van van Dapperen, uit twee stukken bestaande en grootendeels aan Pestalozzi ontleend, was gedurende onderscheidene jaren het voornaamste, zoo niet het eenigste, bruikbare leerboek, hetwelk op de meeste scholen tot lichtbaak verstrekte. Bij de volmaking der methode van onderwijs in andere leervakken, bemerkte men naderhand leemten in den leergang der vormleer, en de omvang van het volksonderwijs werd allengs zoodanig gewijzigd, dat het wel niet anders kon, of de vormleer moest ook aan de beurt eener hervorming komen.

De schrijver van bovengenoemde handleiding heeft, naar zijn beste weten, beproefd, de beoefening der vormleer met de tegenwoordige rigting van het volksonderwijs in overeenstemming te brengen. Reeds hierboven hebben wij aangestipt, dat deze rigting onze goedkeuring niet wegdroeg, doch onze individuële overtuiging dienaangaande mag ons niet weêrhouden de pogingen te appreciëren van hen, die de vormleer zijn toegedaan, en die hunne kennis dienstbaar

[p. 229]

maken aan de verwezenlijking van het ideaal, dat zij zich voorstellen: eene wiskunstige natie, die alles aan de regelen van het koele verstand wil toetsen en onderwerpen, en zoo doende (als wij ons niet vergissen?) het veldwinnende materialisme meer in de hand werkt, dan de geschriften van de apostelen van den ‘Dageraad’ en hunne geestverwanten zulks ooit zullen kunnen doen,

De heer Bouman is van oordeel, dat de vormleer eene grondige en zeer gewenschte voorbereiding is voor de leerlingen, die zich later op de beoefening der wiskunde wenschen toe te leggen; hij beweert dat zij hun een' rijken voorraad van kennis aanbrengt, aangaande de leerstof dezer laatste wetenschap, en hun eene handigheid in het meten en construëren verschaft, welke men op zeer hoogen prijs behoort te stellen.

De eerste afdeeling van zijn boekje bevat oefeningen over de verschillende soorten der uitgebreidheid en van hare grenzen.

De tweede sluit zich onmiddellijk aan deze aan, en leert de eenvoudigste eigenschappen der platte figuren kennen.

De derde afdeeling behandelt de kenmerken en eigenschappen der eenvoudigste soorten van ligchamen, waarbij echter, volgens den leergang van den schrijver, een stel voorwerpen noodig is, die de uitgever van het werkje tot den prijs van ƒ 13.25 aan de belanghebbenden levert. Dit stel bestaat uit:

1.	Een bol van 8,5 duim diameter.
2.	Een regelmatig twintigvlak, met assen gelijk aan die van den bol.
3.	Een regelmatig twaalfvlak, idem.
4.	Een regelmatig achtvlak, met ribben gelijk aan de as van den bol.
5.	Een regelmatig viervlak, idem.
6.	Een kubus, met verdeelstukken, idem.
7.	Een regelmatigen kegel.
8.	Een cilinder.
9.	Eene regelmatige driezijdige piramide.
10.	Eene regelmatige vierzijdige piramide.
11.	Eene regelmatige vijfzijdige piramide.
12.	Een regelmatig driezijdig prisma.
13.	Een regelmatig vierzijdig prisma.
14.	Een regelmatig vijfzijdig prisma.

[p. 230]

Met de geringe bijbetaling van ƒ 0.75, kan men al deze voorwerpen in een net kistje bekomen, waarin zij, na gemaakt gebruik in de school of bij het huisonderwijs, kunnen geborgen en bewaard worden.

Deze herziene druk heeft verscheidene veranderingen ondergaan, die hem gunstig onderscheiden boven den eersten. Deze veranderingen zijn, of de vrucht van rijper nadenken en voortgezet onderzoek van den verdienstelijken schrijver, of zij werden aangebragt ten gevolge van de opmerkingen, die in de recensies van de ‘Nieuwe Bijdragen’ en de ‘Gids’ werden opgenomen, en aan welke wij onze volkome adhaesie mogen schenken. Deze nieuwe uitgave is verder vermeerderd met een geheel nieuw hoofdstuk over de vormverandering der figuren, waarin tevens de hoofdeigenschappen van den regthoekigen driehoek in behandeling worden genomen. De heer Bouman heeft dit hoofdstuk bewerkt naar aanleiding van het voortreffelijke leerboek van schlömilch's grundzüge der geometrie des maasses,’ een werk waarop Dr. Steijn Parvé hem opmerkzaam had gemaakt.

De houtsneêfiguren verdienen allen lof. Ook de prijs is billijk gesteld. Wij voorspellen dan ook het aardige werkje spoedig een' derden druk, en bedanken den heer Bouman voor zijne grondige en welgeschrevene handleiding.

Z., 1861.

L.A.H.