Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1861

Gelijk de welvaart van het ééne land afhankelijk is van die van het andere, zoo moet het ware en duurzame welzijn van het moederland gepaard gaan met dat der koloniën. Eene voorlezing gehouden in de afdeeling Koophandel der Maatschappij Felix Meritis, (door) H.A. Wijnne. Te Groningen, bij J. Oomkens Jzoon., 1860. In gr. 8vo. Prijs ƒ 0,40.

De voorlezing van den heer Wijnne is eene verdediging van de stelling, welker geheele enunciatie bovenstaanden titel wel wat al te lang maakt. Die verdediging is blijkbaar eene vrucht van naauwgezette studie, en daar ze bovendien eene waarlijk goede zaak in bescherming neemt, kan het wel niet anders of ze moet goed geslaagd zijn.

De woorden van den heer Wijnne hebben in groote mate le mérite de l'apropos, vooral wanneer men in aanmerking neemt dat ze in Amsterdam zijn gesproken. Zij behandelen wel niet regtstreeks wat men thans de question brûlante in zake van koloniën mag heeten, maar zij zijn uiterst geschikt als inleiding op die questie.

De thesis op zich zelve zal niet worden tegengesproken, noch door het Rochussen-Pahudisme, noch door de zoogenaamde koloniale oppositie. Er is echter sprake in die stelling van het ware en duurzame welzijn der koloniën, en de partijen verschillen juist hierin, dat ze niet hetzelfde verstaan onder dat ‘ware en duurzame welzijn der koloniën.’

De redenaar in Felix Meritis heeft het duidelijk genoeg gemaakt wat hij daarmede bedoelde. Hoorder en lezer kunnen het opmerken, dat Wijnne het ware welzijn der koloniën niet alleen berekent naar het ‘hoeveel’ van ieder jaarlijksch batig slot, maar dat ook bij hem in aanmerking komt de wijze, waarop dat batig slot wordt verkregen. Vrijheid van handel, terzijdestelling van dwazen onderlingen naijver, en van alle kleingeestig exclusivisme en particularisme - zij zijn het die de natiën moeten doen bloeijen, en haar in eene voordeelige betrekking tegenover elkander plaatsen. De ge-

[p. 57]

schiedenis leert zoo wel dit, als zij het nadeelige van het tegenovergestelde doet inzien. Maar, ook ten opzigte van de betrekking van het moederland tot de koloniën, geldt hetzelfde. Ook dit leert de geschiedenis, wat er het gevolg van is, wanneer het moederland met zijne koloniën handelt, als de man die, in 't bezit eener hen welke gouden eijeren legde, haar slagtte. De algemeene les, dat nationale welvaart gedeerd wordt, waar vrijgevige beginselen geen ingang vinden of verloochend worden, vindt hier eene bijzondere toepassing.

De moraal is eenvoudig, en kan door ieder begrepen worden. De ware en duurzame welvaart der koloniën is van het grootste belang voor het moederland. Ergo vordert een welbegrepen eigenbelang, - dat hier wonderlijk de eischen in de hand werkt, van wat Wijnne sentimentele philantropie noemt, - dat alle pogingen worden aangewend, om de koloniën tot dien staat van ware en duurzame welvaart te brengen. Zal deze hierin bestaan, dat men de natuurlijke bewoners van die koloniën zoo veel mogelijk onderdrukt, en telken jare een batig slot int, ten koste van het zweet en bloed van zoovelen onregtvaardig verworven? Let op de nuttige wenken welke de geschiedenis u geeft, - en waarlijk, in uw eigen belang, gij zult het niet doen; daarenboven weet ge ook wel, dat dit niet is het behartigen van de ware belangen der koloniën. Zullen dan monopoliën en contracten niet meer en veiliger de welvaart van het moederland bevorderen? Wederom ziet niet alleen met bekrompen blik op het tegenwoordige, maar laat het verledene van zoovele natiën u een spiegel zijn voor de toekomst.

Ik eindig met mijne lofspraak over de voorlezing van den heer Wijnne te herhalen, en haar aan de opmerkzaamheid van ons Nederlandsch publiek aan te bevelen. Even als onder zijne hoorders zal W. onder zijne lezers er velen hebben, die den geest des behouds, ja zelfs die der reactie ten opzigte van onze koloniale belangen zijn toegedaan. Tegen dezulken is in den laatsten tijd veel, en vooral heftig gesproken en geschreven. Zou misschien op hen - die toch zekerlijk geen enthusiasten onder hunnen aanhang tellen - het gematigd woord dat ik thans aankondig, deze vrucht eener eenvoudige en gezonde logica, meer invloed uitoefenen, dan hartstogtelijke taal?...Ik hoop het van harte: variis modis bene fit.