Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1860

Binnen en Buiten. Novelle, door Gerard Keller. 's Gravenhage. C. v. Doorn en Zoon, 1860. Post 8vo. Prijs f 0.60.

Dit boekje is uitgegeven met een weldadig doel: ‘ter ondersteuning van een oud vriend,’ luidt het op het titelblad, dien de schrijver in de vriendschap van allen aanbeveelt. Van geheeler harte hoopt Ref. dat het doel der uitgave bereikt zal zijn, en de oude vriend verlost uit zijne waarschijnlijk onaangename positie. Maar ook indien dit onverhoopt het geval niet mogt zijn, dan nog zouden wij den ouden vriend, indien soms onder den druk des tegenspoeds eenige bitterheid in zijn hart mogt oprijzen, de lezing van deze novelle dringend aanbevelen. De heer keller toch heeft blijkbaar zijn vriend eene dubbele dienst willen bewijzen: hij heeft niet alleen zijne ledige beurs willen vullen, maar ook hem wijzen op de ongenoegzaamheid van rijkdom, aanzien en schoonheid om des menschen geluk te bevestigen, en hem aldus pogen te verzoenen met zijn lot. Hoe dit is geschied; met andere woorden, welke waarde aan deze novelle, uit het oogpunt der kunst, moet worden toegekend: - Ref. gelooft dat de heer keller, bij een terugblik op dit stellig in

[p. 521]

der haast neergeschreven verhaaltje, die vraag best voor zich zelven beantwoorden zal. In allen gevalle achten wij het gelukkig, dat hij meermalen getoond heeft iets beters te kunnen leveren. Ref. moet bekennen niet te begrijpen, waartoe dergelijke geschriftjens ter beoordeeling worden ingezonden. Blijvende waarde als kunstproduct, hetzij dan door frischheid en oorspronkelijkheid van gedachte, hetzij door schoonheid van vorm, bezitten ze zelden; en deze verdiensten zijn ook inderdaad niet te verwachten bij een werk, dat met een, aan dat werk zelf geheel vreemd doel, doorgaans zoo spoedig mogelijk moet worden vervaardigd en afgeleverd. Al de voortbrengselen van dit bij uitnemendheid moderne genre onzer literatuur, dat men weldadigheids- of onheilsliteratuur zou kunnen noemen; al de voortbrengselen dezer literatuur zijn, behoudens de weinige, schitterende en welbekende uitzonderingen, die den regel bevestigen, ware ephemeriden, vluchtschriftjens, die een oogenblik pogen de aandacht te trekken, op de nieuwsgierigheid of het medelijden speculeren en dan verdwijnen. Wel, laat ze rusten; wees tevreden als zij hunne bijdrage van guldens of stuivers geleverd hebben, maar vraag nu niet meer. In den grond der zaak is deze handelwijze, om van iederen schrijver van eenigen naam te vorderen dat hij in dien vorm zijne aalmoes geeft en de beurzen van het publiek exploiteert, even ergerlijk als onkiesch. Maar wij willen hierover niet verder uitweiden, evenmin als wij voornemens zijn de aandacht onzer lezers op het boekje te vestigen. Gelijk wij zeiden: de novelle zal haar doel waarschijnlijk reeds lang bereikt hebben; waarde op zich zelve bezit zij niet, en zal dus, even waarschijnlijk, reeds bij de meesten, die ze lazen, vergeten zijn: wat dan ook voor alle partijen maar het beste is.