Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1860

Het Evangelie van Johannes, kap. 14-17, praktikaal verklaard of letterlijk uitgebreid, door wijlen den Heer W. Zeelt. Uitgegeven te Amsterdam, bij Hoogkamer en Comp. 1859. Prijs f 1,20.

‘Onder de schriften van mijn waarden vader wouter zeelt, - deelt zekere j.j. zeelt ons in een kort voorwoord mede, - vond ik het hiervolgende geschrift, behelzende eene letterlijke uitbreiding van vier kapittels (14-17) van het Evangelie van johannes, door mij hooggeacht en waardig gekeurd om ter perse gelegd en verspreid te worden.’

Na die verklaring, welke uit de pen eens liefhebbenden zoons of eener beminnende dochter vloeide, gelezen te hebben, verwachtten wij iets schoons. Bij nader onderzoek evenwel werden wij al spoedig zeer teleur gesteld en ont-

[p. 40]

dekten wij niets dan het werk van een dogmatisch man, die den apostel des Heeren, welken hij voor onzen tijd verstaanbaar maken wil, geweld aandoet om juist te denken zooals hij. Wel spijt het ons dat wij het zeggen moeten, maar zonder de waarheid, die ons dierbaar is, ontrouw te zijn kunnen wij niet anders dan openhartig belijden dat het beter ware geweest zoo de ons geheel onbekende j.j. zeelt een ander besluit genomen had dan deze uitlegkundige proeve van den heer wouter zeelt te doen drukken en verspreiden. Gaarne willen wij gelooven dat zij in den huiselijken kring, waarvoor zij waarschijnlijk bearbeid werd, met genoegen is ontvangen. Dit neemt echter niet weg dat wij haar geenzins geschikt achten om de wereld in te gaan en dus te verschijnen onder de oogen van het publiek. Geen welopgevoed mensch toch zal zich, zoo de nood het niet vordert, in het openbaar vertoonen dan nadat hij zich eerst behoorlijk gekleed en zooveel mogelijk verzekerd heeft, dat hij aan de eischende welvoegelijkheid voldoet. In zijne woning behoeve hij zich niet zoo naauwkeurig in acht te nemen, hij weet nogtans dat hij daar buiten met scherper blikken dan van vrouw en kinderen wordt beschouwd, en begrijpt dat hij er daarom niet verschijnen kan, zooals hij onder zijne naaste betrekkingen verkeert. Welnu niet anders is het met hetgeen wij spreken of schrijven gelegen. Zijn onderrigt moge nog zoo gebrekkig wezen, die hem liefhebben zullen er den man of vader voor danken. Niet ligt bemerken zij de feilen, welke hij begaat. Doch al ontdekken zij die ook, hij zal er zich niet over schamen onder de zijnen. Bij de overtuiging dat hij aan hen doet wat hij kan is zijn hart gerust, mag hij alle aanspraak op verschooning maken, heeft hij regt om eerbied en bescheidenheid te vorderen. Neen, ieder christen, die zijn pligt betracht, en het Evangelie verkondigt, waar hij er door den Meester toe geroepen is, behoeft geen geleerde te zijn om met vrucht te kunnen werken in zijn' stand. Begeeft hij zich evenwel buiten den hem aangewezen kring of treedt hij opentlijk als leeraar, hetzij redenaar of schrijver op, dan wordt er meer van hem verlangd dan een eenvoudig geloof en moet hij ten minste eenigzins beantwoorden aan de eischen der

[p. 41]

wetenschap, waarin bij onderwijzen wil. Dat wouter zeelt zulks niet doet valt ieder deskundige, die zijne zoogenaamde praktikale verklaring hierboven vermeld in handen neemt en slechts vlugtig doorloopt, aanstonds in het oog. Reeds op de eerste bladzijde levert hij de doorslaandste bewijzen, dat hij de hoofdregels eener gezonde uitlegkunde op verre na niet kent, dat hij ze nooit beoefend heeft. Bovendien in plaats van op te helderen wat eenigermate duister is, schijnt hij zich toe te leggen op het tegendeel.

Na dit oordeel zal men ons misschien van partijdigheid beschuldigen. Opdat het derhalve blijke dat niemand dit naar waarheid kan, leveren wij de volgende proef van het werk, hetwelk, volgens den schrijver, niets meer en niets minder dan eene letterlijke uitbreiding wezen moet.

Joh. XIV vs. 1. Uw hart worde niet ontroerd. Ter verklaring hiervan geeft de heer zeelt: ‘Het hart beteekent de redelijke ziel, die was van de discipelen ontroerd; de hartstogtelijke aandoeningen der discipelen gingen te ver; de hartstogten op zichzelven zijn niet kwaad. Jezus zelf werd wel ontroerd, maar Hij, als de Hartekenner, wist dat hunne ontroering over zijn gemis was, en zij niet beseften de heilrijke vruchtgevolgen, welke Zijn heengaan hebben zoude; dus wil Hij hen troosten en hun raad geven.’ In gemoede vragende of zoo iets praktikaal verklaren heeten mag, lezen wij verder: ‘Gij lieden gelooft in God, gelooft ook in Mij.’ Blijkens het voorgaande heeft de Zaligmaker die woorden gesproken om Zijne ontroerde jongeren te troosten en te raden. In stede van dit duidelijk uit te doen komen schrijft de heer zeelt: ‘Hier valt de vraag: Kan men in God gelooven zonder in jezus te gelooven? God de H. Geest ontsteekt in de harten het opregte geloof, hetwelk jezus christus met al zijne verdiensten omhelst, Hem eigen maakt, en niets anders meer buiten Hem zoekt. Of met andere woorden: het is eene zekere kennis van God en Zijne beloften ons in het Evangelie geopenbaard, en een hartelijk vertrouwen dat mij al mijne zonden om christus wil vergeven zijn. Hoe zwak ook nu het geloof in God en christus was, zij konden zeggen joh. VI:69: ‘Wij hebben geloofd en bekend, dat Gij zijt de christus, de Zoon des levendigen Gods,’ en de Heere jezus getuigt van zulk

[p. 42]

eene belijdenis math. XVI:16, 17: ‘Vleesch en bloed heeft u dat niet geopenbaard, maar mijn Vader, die in de hemelen is,’ en joh. XVII:8 zegt jezus: ‘Zij hebben geloofd dat Gij Mij gezonden hebt.’

Er staat nog veel meer, doch wij breken af, want waarlijk dit weinige is al onzin genoeg om ieder te doen begrijpen dat het geschrift van den heer zeelt niet de minste uitlegkundige waarde heeft.

Overigens schijnt de ontslapene zelf begrepen te hebben, dat hij met dit werk niet in het openbaar verschijnen moest. Wijselijk heeft hij het dus voor zich gehouden. Zoon of dochter evenwel dacht er anders over gelijk wij zagen. Op zijn of haar hoofd komt het derhalve neder, dat 's mans arbeid bloot staat aan de gegronde aanmerkingen van het lezend publiek.

Wij eindigen met den wensch dat voortaan iedereen bedenke, dat men voorzigtig behoort te zijn en met de vereischte kennis van zaken toegerust om de schriftelijke nalatenschap eens afgestorvenen te verspreiden door den druk!

j.c.w. quack.