Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1859

Korte mededeelingen.

Van den Catechismus des Bijbels, of Onderwijs omtrent den inhoud der Heilige Schrift, naar f.a. krummacher, op nieuw bewerkt door h.j. spijker, Theol. Doct. en Pred. te Amsterdam, werd aldaar te dezen jare bij de H.H. j.h. en g. van heteren een 2^e druk (in kl. 8vo., VIII en 136 bl., à f : - 55) in 't licht gegeven. Het boekje is dus getrokken, en, ziet men alleen op de voortreffelijkheid van den inhoud, dan verdient het dit zeker ten volle, gelijk trouwens de naam van spijker - die van krummacher, den schrijver der Parabelen, heeft óók wel een goeden klank, maar van hem is bij eene bewerking voor Nederlanders en voor den tegenwoordigen tijd weinig kunnen overblijven - op de meest voldoende wijze daarvoor borg spreekt. Maar nu lezen we in 't Reglement op het Godsdienstig Onderwijs in de Ned. Herv. Kerk, dat dit onderwijs behoort te omvatten ‘het verstandig Bijbellezen, de Bijbelsche en Kerkelijke geschiedenis, en de Christelijke geloofs- en zedeleer’; en de vraag is bij ons opgekomen, of zelfs ‘discipelen van beschaafde opvoeding’ - voor wie deze Handleiding alleen bestemd is en bestemd zijn kan - nadat zij door hare 136 bl. en de daarbij aangehaalde talrijke capittels in het verstandig Bijbellezen en in de Bijbelsche geschiedenis zullen zijn geoefend, nog genoegzame tijdruimte vóór het

[p. 489]

afleggen hunner belijdenis zullen overhouden, om zich op gelijke schaal in de Kerkelijke geschiedenis, waarvan hier niets, en in de Christelijke geloofs- en zedeleer, die hier slechts naar den leiddraad der Bijbelboeken, en dus zonder orde of zamenhang en zonder achtgeving op de geschilpunten, voorkomt, te bekwamen. Is deze onze vrees echter ongegrond - wie het boek voor hunne leerlingen gebruiken, kunnen best daarover oordeelen - dan stellen wij s.'s arbeid zóó hoog, dat de sterkste aanbeveling ons nog te flaauw zou dunken. En in elk geval onderschrijven we onvoorwaardelijk en met nadruk de in de voorrede gemaakte opmerking: ‘Zelfs voor beschaafde en geoefende gemeenteleden bevat dit leerboek menige aanwijzing tot regt verstand der bijbelschriften en van haren altijd belangrijken inhoud.’
v.p.

Het verslag, dat jaarlijks op verschillende plaatsen wordt uitgebragt aangaande den staat en de werkzaamheden van het Nederlandsch Bijbelgenootschap, draagt hier en daar ook deze vrucht, dat er opwekkende toespraken worden gehouden om de Bijbelverspreiding aan te bevelen. Geschiedt dit door degelijke, verlichte mannen, dan laten zij doorgaans deze gelegenheid niet voorbijgaan, zonder een woord in het midden te brengen omtrent het eigenaardige van den Bijbel, die door velen soms nog zoo verkeerd wordt beoordeeld. Dit geschiedde in het afgeloopen jaar (28 Oct.) te Amsterdam. Als spreker trad toen Ds. spijker op, wiens naam reeds voldoende is, om iets goeds over den Bijbel te verwachten. Hij stelt die verwachting niet te leur. In zijne opwekkingsrede over ‘de onmisbaarheid en ongenoegzaamheid der Bijbelverspreiding’, (Amst. joannes muller), leert hij ons den Bijbel kennen als een boek, onmisbaar tot verbreiding van Christelijke kennis en zedelijkheid en de Bijbelverspreiding als ongenoegzaam, tenzij dat boek gelezen, verstaan en in zijne heiligende kracht niet belemmerd worde. Wij bevelen deze rede, wegens de nuttige opmerkingen en wenken die er in voorkomen, als een geneesmiddel tegen alle Bijbelvergoding en Bijbelverachting, aan alle vrienden van waarheid en Christelijk leven aan.

Een goed en doeltreffend woord werd er op den jongsten tweeden Kersdag te 's Hage gesproken door Ds. j. moll, bij

[p. 490]

gelegenheid der eerste godsdienstoefening in de nieuw gebouwde kerk voor bedeelden en behoeftigen. Men weet dat deze kerk uit verzamelde liefdegiften werd gesticht op de plaats, waar vroeger het bestedelingshuis stond. Een onbekende schonk een orgel, een ander den toestel tot de gaz-verlichting en een derde een aantal Bijbels. Zoo kwam deze kerk, die de spreker voorstelt met den naam van Bethlehemskerk te noemen, als een schoon gedenkteeken van Christelijke weldadigheid tot stand. De toespraak, ter inwijding van het gebouw, door het gezang van de gemeente en van de kinderen der beide Diaconie-inrigtingen afgewisseld, zal gewis een goeden indruk bij de aanwezigen hebben achtergelaten. Zij is uitgegeven te 's Hage, bij m.j. visser, à 30 cts.; de opbrengst heeft gediend als nieuwjaarsgift aan de Diaconie der gemeente tot aankoop van spijskaarten voor den volgenden winter.

Een ongenoemde bragt onlangs, in eene brochure uitgegeven te Amsterdam bij de Wed. borleffs en ten have het onderwijs in de Oost-Indiën ter sprake. De oorzaak der min gunstige resultaten, welke de Academie van Delft oplevert, wat aangaat de jongelieden, die naar het radicaal van Ambtenaar der tweede klasse voor onze Oost-Indische bezittingen dingen, zoekt de schrijver in de onvoldoende kennis van hen, die ten gevolge van een afgelegd examen aan de Akademie worden toegelaten. - Deze woorden bevatten een vrij scherp verwijt voor de Heeren Examinatoren met het admissie-examen belast; met voordacht onthouden wij ons op dit oogenblik de gegrondheid van dat verwijt te beoordeelen. - De onderwijzers, die den Oosterschen kweekeling tot het examen (vooral voor dat in 't Nederduitsch) zullen voorbereiden, komen er niet beter af; want, zegt de schrijver, om hem het redekundig ontleden of de Analyse van Prof. roorda te onderwijzen, daartoe kan de onderwijzer slechts van buiten laten leeren, en niet al te stipt onderzoeken, wat de woorden die hij hem laat leeren, beteekenen. Dat sommige onderwijzers zich nog steeds aan eene afrigtings-, eene dresseer-methode bezondigen, is ons, helaas! bekend; maar, zooals de S. het hier voorstelt, dit komt ons toch wat sterk gekleurd voor. Over het geheel is het onderzoek naar de oorzaken van het niet slagen van eenigen der Delftsche studenten het zwakste deel der brochure. De daarin voor-

[p. 491]

gestelde maatregelen ter verbetering van het lager onderwijs op Java schijnen ons doelmatiger te zijn. Of bij de ten uitvoer legging dier voorstellen niet onverwachte moeijelijkheden zich zullen voordoen, hiervoor meenen wij met reden te moeten vreezen. Er zou echter reeds veel gewonnen zijn, wanneer deze brochure de aandacht van onbevooroordeelde deskundigen op dat onderwerp vestigde, en het Gouvernement, door dezen voorgelicht, er eene impulsie door kreeg, om in deze hoogst gewigtige aangelegenheid handen uit de mouw te steken. In zooverre kan zij veel goeds bewerken.

13 Julij 1859.

Philalethes heeft eene zeer goed geschreven brochure in 't licht gegeven onder den titel: Oostenrijk en napoleon III. 's Gravenhage, h.c. susan, c.h.z., in gr. 8vo. 56 bl. f : - 60. Zij beviel ons beter dan eene andere bij Gebr. binger uitgekomen: ‘Over de Nationaliteit of onafhankelijkheid van Italië, vertaald uit het Engelsch’, die het sterkst van allen lijdt aan de zomerkwaal van dit jaar - Napoleontophobie. Van die kwaal is ook niet vrij: ‘Nederland en het Oorlogsgevaar (Brief), te Rotterdam, bij oldenzeel’, die anders van veel zaakkennis getuigt en ons wel in de eerste plaats belang moet inboezemen. Het is pligt, onafschuifbare pligt in deze tijden om alle drie te lezen, en zij verdienen het wel. Wij meenen er echter op het oogenblik niet verder over te moeten uitweiden, omdat wij ons voorstellen in het Mengelwerk de Italiaansche zaak, en dan ter harer tijd ook deze brochures uitvoeriger te bespreken.

Van de vele kaarten van het tegenwoordige oorlogstooneel is ons toegezonden de ‘Kaart van Sardinië en aangrenzende landen’, gedrukt en uitgegeven door van hoogstraten en gorter te Zwolle (à f : - 50). Zij is voldoende om een generaal overzigt van de ongelukkige landen te verkrijgen, die voor de honderdste maal weder tot oorlogstooneel gepromoveerd zijn. Zij munt echter noch door uitvoerigheid, noch door typographische zorgvuldigheid uit. Doch dat bevordert in zeker opzigt de duidelijkheid, die weder door de verbazende uitvoerigheid b.v. van de schoone kaart van den kiepert door het Geographische Institut te Weimar uitgegeven (1859) benadeeld wordt.

[p. 492]

Eene weinig beduidende uitgave is het boekske, getiteld: Krijgsmansdeugd, aangewezen in een viertal edele voorbeelden, door d..... Met twee afbeeldingen. Voor rekening van den Schrijver. Te Utrecht, bij a. van dorsten, jr. 1859. Drie van de vier voorbeelden waren reeds in 1847 in het Maandschrift De Protestant geplaatst. Zij bestaan in verhalen van edele daden van de ruiter, den Pruissischen generaal von ziethen, en van den Franschman drouot. De schrijver meende dat er een geschikter geheel zou gevormd worden (waarom?) wanneer ook een voorbeeld van een Engelschman genoemd en verhaald werd, en daarom voegde hij er eene beschouwing (?) van den generaal havelock bij. De voorbeelden zijn wel goed, maar zij zijn op weinig uitstekende wijze medegedeeld. De schrijver heeft met zijn eigen werk, blijkens het Naschrift, echter nog al wat op, meer dan Ref. De plaatjes zijn lief, het laatste vooral.