Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1859

Bijdragen tot de Oudheidkunde en Geschiedenis, inzonderheid van Zeeuwsch-Vlaanderen, verzameld door H.Q. Janssen en J.H. van Dale. Tweede Deel, Afl. 1, 2 en 3, en Derde Deel compleet. Te Middelburg, bij J.C. en W. Altorffer. 1857, 1858. f 4 - :

Langen tijd heeft het zevental afleveringen van deze Bijdragen op onze tafel gelegen en op eene aankondiging gewacht. Zooals de lezer uit de titelopgave zien kan, ontbreekt ons eene aflevering van het tweede deel, en in de hoop dat ons deze nog zou worden toegezonden, hebben wij steeds uitgesteld de pen op te nemen ten einde het geheel aan te kondigen. Wij moesten echter zorgen dat van uitstel geen afstel kwam, en daarom vatten wij nu onze taak op. Den aard van dit periodieke werk te beschrijven zou noodeloos zijn, daar deze onzen lezers te goed bekend is uit den vroegeren arbeid van de verdienstelijke redacteurs en hunne medewerkers. Evenmin zullen wij behoeven te verzekeren dat de inhoud veel belangrijks heeft. In de rubriek waarmede elke aflevering wordt geopend, vinden wij de meest uitgebreide stukken, onder den naam van Verhandelingen. Onder deze zoowel als

[p. 466]

onder het overige is wel veel dat moeijelijk de algemeene belangstelling wekken kan, maar alle stukken getuigen van naauwgezette studie, zoo archaeologische als historische. Zeeuwsch-Vlaanderen is wel een gedeelte van ons vaderland, dat volkomen de eer verdient van een afzonderlijk historisch onderzoek, maar alleen dan, wanneer de feiten welke op dat terrein geschied zijn, zamenhangen met de algemeene belangen van ons vaderland, kan hunne mededeeling aanspraak maken op algemeene belangstelling. En dat er onder de Verhandelingen zijn, welke te veel geïsoleerde zaken tot onderwerp hebben, die geheel en alleen van gewestelijk belang zijn, valt niet te ontkennen; en is Zeeuwsch-Vlaanderen dan niet van te kleinen omvang, dan dat daarvoor genoeg belangstelling kan worden gevonden? Neem b.v. de eerste verhandeling van het tweede deel, die van den heer janssen, over het dorp Knokke. Het is een model van historisch onderzoek, maar zoo vele particulariteiten omtrent een dorp, welks naam aan de meesten ter naauwernood bekend zal zijn, en dat geene bijzondere rol in onze geschiedenis gespeeld heeft, kunnen over 't algemeen alleen voor de bewoners van Zeeuwsch-Vlaanderen belangrijk zijn. De geschiedenis en de beschrijving van de kerk van Knokke, de lotgevallen van het dorp voor de hervorming, tijdens de hervorming en na de herstelling der Roomsche Godsdienst zijn gedeelten der verhandeling waarvan ook anderen kunnen profiteren, maar de naamlijst van priesters en de geschiedenis van de beide predikanten, de opgaven van de kerkelijke bezittingen, inkomsten en uitgaven, zijn alleen van belang voor bewoners van Zeeuwsch-Vlaanderen en voor de weinigen die zich op dergelijke specialiteiten toeleggen. Hetzelfde geldt van de verhandeling over Groede van denzelfden geleerde, in de vierde aflevering van het derde deel, en van menig ander artikel, hoe belangrijk elk op zich zelf ook moge zijn. Van meer algemeen belang zijn de Losse aanteekeningen betreffende den vrijheids-oorlog, van Prof. van vloten; onder deze zal men veel aantreffen, dat over menige zaak een nieuw licht verspreidt; de verhandeling van Ds. janssen: Petrus dathenus, aan den avond zijns levens. Een bezoek bij hem te Staden, is eene belangrijke bijdrage tot de levensgeschiedenis van den beroemden of liever in sommige opzigten beruchten Rooden leeraar; een man over wien 't zoo

[p. 467]

uiterst moeijelijk is een oordeel te vellen, om wien te begrijpen men wel zooveel mogelijk zijne levensbijzonderheden dient op te zamelen, en vooral ook naauwkeurig den tijd dient te bestuderen, waarin hij leefde. In 't voorbijgaan maken wij den lezer van dit tijdschrift opmerkzaam op een belangrijk academisch proefschrift, dat eenigen tijd geleden over dathenus is verschenen, namelijk van Dr. h. ter haar, dat wel waardig is dat het door eene vertaling onder het bereik worde gebragt van hen die geen Latijn verstaan. - De mededeeling van a.p. van groningen, betreffende Twee Watergeuzen, is in deze bijdragen geheel op hare plaats, en tevens weder eene schrede tot completering van de geschiedenis der Watergeuzen, waarvan de auteur zulk eene belangrijke studie gemaakt heeft. - Het stuk van den redacteur van dale over de heerlijkheid Breskens, zoowel als zijne verhandeling, getiteld: Iets over de stichting van de kerken der Hervormden te Zuidzande en te Nieuwvliet in 1658 en 1659, mogen met lof vermeld worden.

De historisch-juridische bijdrage van Mr. j. egberts risseeuw over de Vonnissen van het watterregt te Damme en van het reglement van tal en navigatie op het Zwin beweegt zich op eenigzins ander terrein dan de overige verhandelingen; Ref. heeft ze met aandacht en genoegen gelezen. Het onderwerp, zooals men weet, is hoogst belangrijk door de quaestie of de Fransche vonnissen van den Watterregte, les jugements d'Oléron, uit de vonnissen van Damme ontstaan zijn, of wel of de laatsten aan de eersten ontleend zijn. - Janssens verhandeling: Eene bede aan de Nederl. Herv. Gemeente te Thetford in Engeland tot ondersteuning van Prins willem I in 1573, doet ons een diepen blik slaan in de ellende waarin het vaderland in dien tijd verkeerde. - Westdorpe, door j.v.d. baan, beweegt zich weder te veel in particulariteiten, dan dat Ref. er over oordeelen kan; de mededeeling van janssen: De beide alba van j.j. callenfels, hebben zeker velen met genoegen gelezen; de publicering van zulke alba is eene zeer aanbevelenswaardige zaak.

In de tweede rubriek der Bijdragen, welke aan de Bronnen voor de geschiedvorschers gewijd is, zijn vele onuitgegeven stukken en oorkonden gepubliceerd, waarvan velen de goede diensten zullen ondervinden, terwijl in de derde rubriek kleine

[p. 468]

aanteekeningen worden gegeven, die over 't algemeen zeer belangrijk zijn, maar zich te veel uitsluitend op Zeeuwsch-Vlaamsch grondgebied bewegen.

Ref. mag niet eindigen, alvorens hij een woord gesproken heeft over hetgeen hij vermeld vindt op den omslag van Afl. I en II van het derde deel. De Redactie klaagt daar over het verminderende getal van abonnenten op hunne Bijdragen, en wel zoo, dat de gedachte aan staking deswegen wel eens bij haar is opgekomen. Daarbij echter laat zij blijken, dat zij nog overvloed van stof ter publicering heeft. Deze Bijdragen zijn te belangrijk, dan dat Ref. ze niet, met het oog op het woord van de Redactie, ook hier met aandrang zou aanbevelen. Dat alle vrienden van Geschiedenis en Oudheidkunde door hunne belangstelling verhinderen, dat ons publiek van een zoo degelijken arbeid als deze verstoken wordt, is Ref.'s hartelijke wensch.