Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1858

[p. 509]

Boekbeschouwing.

Leerredenen van T. Colani. Uit het Fransch vertaald. Met een woord tot inleiding van Dr. A. Pierson, Predikant te Rotterdam. Rotterdam, bij P.C. Hoog. 1858. In post 8vo. XVIII en 198 bl. f 1-60.

Wie niet meer dan den titel van dit boek kent, zou met regt kunnen vragen, of onze eigen preken-literatuur niet rijk genoeg is, dat daaraan nog een bundel vertaalde preken moet worden toegevoegd. Wie den inhoud met aandacht heeft gelezen, zal deze voorbarige vraag terstond terugnemen. Inderdaad ontvangen wij hier een tiental leerreden (niet leerredenen) die overwaard zijn, dat zij in onze taal werden overgebragt en daardoor meer algemeen onder ons godsdienstig publiek worden verspreid. Velen kennen reeds het oorspronkelijk werk en zullen, bij vergelijking, spoedig bemerken, dat van de Fransche Sermons een vijftal is achterwege gebleven. De vertaler ‘wilde de maag zijner lezers niet overladen en liet daarom die reden weg, die hem minder gelukkig of voor het Nederlandsch publiek minder geschikt voorkwamen.’

Bij de beoordeeling dezer preken zij aan elken lezer op het hart gedrukt, dat hij ze toch niet beschouwe met een homiletisch oog; want dan zou zijn oordeel niet anders dan ongunstig kunnen uitvallen. Preken, zooals wij die gewoon zijn van onze Hollandsche homileten, met eene naauwkeurige opgave van het thema, met eene juiste en wel ineensluitende verdeeling, met eene toepassing aan het eind, zulke preken vindt gij hier niet. Het zijn toespraken over verschillende onderwerpen, op Christelijk gebied van hoog belang. Dit gemis ontneemt echter niets aan de waarde van haren inhoud. Integendeel, bij velen zal het tot aanbeveling strekken. Voor den hoorder moge het aangenaam en nuttig wezen, vooraf een overzigt van den gang der gedachten te ontvangen, en bij voorraad te weten, wat hij zal hooren; voor den lezer, die nog eens kan terugzien op het gelezene, bestaat deze behoefte niet. Vruchtbaarder kan het wezen voor hem, de gedachten zich

[p. 510]

allengs te zien ontwikkelen; onwillekeurig wordt hij zoo door den schrijver meêgevoerd, werwaarts deze hem brengen wil. De Discours van vinet zijn er niets minder om, dat haar vorm zoo weinig gelijkt op dien van onze kanselreden.

Het eigenaardige van colani's geestes-rigting, zooals dit voornamelijk uitkomt in zijne leerreden, is de hooge plaats, die hij in het Christendom toekent aan den persoon van christus. De magt en de invloed der persoonlijkheid van christus, zegt de vertaler zeer juist, ziedaar, volgens colani, het middenpunt des Christendoms. Hij staat hierin met adolphe monod, den bij velen geliefden ontslapene, tegenover den zoogenoemden réveil (de opwekking van het godsdienstig leven, in het begin dezer eeuw van Fransch Zwitserland voor een groot gedeelte van Europa uitgegaan), die onder de leuze van ‘den Bijbel en niets dan den Bijbel’ tot eene letterdienst is vervallen, welke ten hoogste nadeelig is voor het waarachtig geestelijk leven.

Met een devies, zooals colani ons vertoont, zullen zich wel allen kunnen vereenigen, die niet van leerstellige formulen hun heil verwachten, vooral zij, die het uit ervaring leerden inzien, dat ‘dogmatiek wel vult, maar niet voedt, dat het hart niet kan leven bij eene leer of bespiegeling, en het verstand bij onbegrepen leerstellingen mort.’ Wie den naam van colani niet kent, of welligt minder gunstig over dien naam hoorde spreken, hij leze de schoone Voorrede van Dr. pierson's hand, die op eene waardige wijze den arbeid van zijn geestverwant bij ons publiek heeft ingeleid.

Wat wij zeiden omtrent de hooge waarde, door colani toegekend aan den persoon des Zaligmakers, dat ziet gij aanstonds bevestigd in de eerste rede van dezen bundel, die ten opschrift draagt: Jezus Christus. Naar aanleiding der woorden van joannes (Ev. i:9): ‘het waarachtige licht, dat iederen mensch verlicht, kwam in de wereld’, stelt colani christus voor als het levend geweten, waardoor de sluijer wordt weggenomen, die het geweten des menschen omhult. In zich heeft ieder mensch van nature een licht, dat hem besturen moet op zijnen weg. De zonde heeft het verduisterd en bij velen schier uitgedoofd. Maar christus is de zon, waardoor de smeulende vonk op nieuw in eene helderschijnende vlam ontbrandt. Vraagt ge, wie christus dan eigenlijk voor colani is,

[p. 511]

hij raadt u aan, afstand te doen van elke poging om het naauwkeurig te bepalen, en niet het voorbeeld der kerkvaders te volgen, die zich in allerlei onvruchtbare vragen hebben verdiept; hij raadt u aan, het beeld des Heeren te beschouwen als eene levende persoonlijkheid, die gij bestuderen moet in hare geschiedenis, niet als een bovennatuurlijk wezen, veel minder, voegen wij er bij, veel minder, gelijk sommigen doen, als een lijk, dat kan worden ontleed, zonder schade voor het leven, dat er uit is geweken. Laat anderen redetwisten, roept c. u toe, en onthoudt deze twee dingen, vooreerst dat God liefde is, en voorts dat uwe dierbaarste belangen vorderen, dat gij u heden en niet morgen bekeert.

Hebt gij deze eerste rede gelezen en haar inhoud weggelegd in uw hart, dan zijt ge opgewekt om verder te gaan. Wij verzekeren u niet, dat het geheele tiental u evenzeer zal voldoen en bevredigen. Daar zijn er onder van minder gehalte, zooals b.v. al aanstonds de nu volgende over jezus' woorden: ‘ik ben de weg en de waarheid en het leven’. Zoo stelde ons ook de vierde (de Farizeërs) te leur. Onze nieuwsgierigheid was opgewekt door het denkbeeld, dat colani in zijne inleiding uitspreekt, waar hij opkomt tegen het ongunstig oordeel dat algemeen over de Farizeërs wordt geveld, als waren zij huichelaars, in wie niets goeds te vinden was, verachtelijke wezens, die de godsdienst misbruikten als een middel om zichzelf te verheffen en te verrijken. Gaarne stemmen wij toe, dat oorspronkelijk de sekte der Farizeërs, vooral in den tijd der Makkabeën, onzen eerbied verdient en veel goeds heeft tot stand gebragt. Wij zijn niet blind voor de deugden van enkele Farizeërs, wier namen in de evangelie-geschiedenis met eere staan vermeld. Maar het betoog van c. heeft ons niet in onze overtuiging kunnen doen wankelen, dat de Heer, even als zijn wegbereider, die sekte in het algemeen in een zeer donker licht heeft geplaatst, en ons de beginselen der Farizeërs als laaghartig en zelfzuchtig leert kennen. Wat de schrijver overigens van het Farizeïsme onzer dagen zegt, stemmen wij volkomen toe.

Deze bedenkingen nemen niets weg van den lof, dien wij over deze preken hebben uitgesproken. Het meerder deel heeft onze volkomen sympathie. De zaligheid door het geloof, de uitbreiding van het koningrijk Gods, de evangelische verdraag-

[p. 512]

zaamheid - dat zijn juweelen van waarheid en eenvoud, die het verstand bevredigen en het hart goeddoen. Daar is in deze preken, hetgeen, helaas! niet altijd in preken gevonden wordt, daar is wat tot nadenken wekt en te gelijk de edelste snaren des gevoels doet trillen. Colani spreekt tot het verstand, maar ook tot het geweten. Hij heeft den geheelen mensch op het oog, den mensch met al zijne geestelijke behoeften. Die behoeften vervulle hij, ook bij velen onzer landgenooten. Misschien, en dit wenschen wij van heeler harte, misschien kunnen zijne reden nog deze vrucht dragen, dat de van elkaâr verwijderde godsdienstige rigtingen nader worden tot een gebragt en allen zich als één man vereenigen rondom Hem, dien zij allen als het middelpunt, de kern en de ziel van het Christendom eerbiedigen, zonder meer om woorden en letters te strijden.
-r-