Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1858

Korte mededeelingen.

Onder 't wat al te ligt geschatte en daarvandaan door de uitéénloopendste partijen gelijkelijk aangenomen blazoen: De Waarheid, zond de Eerw. d. molenaar, Pred. te 's Hage, bij den Heer j.w. swaan, te Arnhem, de 1^e Aflevering in 't licht van een uit losse opstellen zaâmgevoegd en zonder vaste tijdsbepaling voort te zetten Bijbelsch Geschrift ter bevordering van kennis en godzaligheid. Des S. standpunt is, als bekend is, die gematigde Bijbel- en Formulier-orthodoxie, welke tijdens zijne jeugd - vóór ongeveer vijftig jaren - door vele Nederlandsche Gereformeerde Predikanten werd aangekleefd. Dat wij, kweekelingen eener van 't lettergezag geëmancipeerde en daardoor voortgeschredene Theologie, het door m. voor waarheid gehoudene niet meer als de Waarheid kunnen erkennen, behoeft naauwelijks gezegd te worden. Toch zien wij de pennevruchten van den grijzen m. liever dan van menig ander door onze orthodoxen ter hand genomen. Vooreerst: omdat zijne Dogmatiek, zoo verouderd als ze is, nogtans, gelijk we reeds zeiden, betrekkelijk altijd gematigd heeten kan. Ten tweede: omdat zijne Moraal, waar zij althans niet te zeer van de Dogmatiek afhangt, een even helderen als warmen, van koude verstandelijkheid en ziekelijk mysticisme even ver verwijderden Christenzin ademt, welke hem o.a. krachtig doet ijveren tegen dezulken, die van de zonden der Bijbelheiligen misbruik plegen te maken tot bedekking en verschooning hunner eigene zonden. Eindelijk ten derde, en bovenal: omdat niet alleen zijne, maar ook onze geestverwanten wel bij hem ter schole mogten gaan, als hij hen, waar hij de handhaving der waarheid aanbeveelt, meer nog tot liefde dringt, en hun met hartelijke welmeenendheid toeroept: ‘Nimmer met bitterheid, haat of nijd, dan kenteekent

[p. 405]

zich de strijd als uit de hel en zonder waardij, maar veeleer in liefde en tot aller waarachtig heil.’

Op den Uitgever hebben wij geene andere aanmerking, dan dat hij zijnen Corrector wat beter late toezien op de vreemde namen. Melanghton en oucolampedius kunnen er niet door.

v.p.

Door Ds. a.g. van anrooy, te Kampen, werden aan zijnen Vader als eene Feestgave op diens 73^sten Verjaardag, 4 Maart 1858, vier Leerredenen aangeboden, die echter tevens voor 't publiek zijn verkrijgbaar gesteld te Kampen, bij k. van hulst (in gr. 8vo. 4, III en 66 bl. f :-75). Desniettegenstaande verzoekt Z.Eerw., om ‘ter wille van het doel der uitgave’ de feilen zijner leerredenen wel te willen verschoonen. Diergelijke aanvragen zijn zeer gewoon; ons klinken ze wonderlijk. Ziet men zich ongaarne gekritiseerd, welnu, dan late men zijn boek buiten den handel, of zende het althans niet ter beoordeeling op. 't Is immers redelijker wijze van geen recensent te vergen, dat hij kwaad goed heete.

Wij maken deze opmerking hier te liever, wijl Ds. v.a. zulke kapitale redenen juist niet had om zich voor ons bang te maken. Voor ‘modellen van kanselwelsprekendheid’ geeft hij zijne preken niet, en ze zijn 't ook niet; maar gezonde, heldere, regt nuttige stukken mogen ze vrij heeten. De schetsen bevallen ons 't minst: ze hebben meerendeels voor ons iets ongeleidelijks, omslagtigs en onduidelijks. Ten bewijze diene de leerrede over de gelijkenis van den Zaadzaaijer, op den laatsten rustdag des jaars toegepast: ‘Ik ga’ - zegt de Prediker - I. u herinneren wat van Gods wege al de dagen onzes levens aan onzen geest is gedaan; II. u aanwijzen wat daarvan tot op dezen oogenblik de uitslag is geweest; om III. door de openbaring der redenen daarvan u den weg aan te wijzen waarop alleen verbetering in dit opzigt kan worden te gemoet gezien.’ Ook stijl en taal zijn van groote, soms overgroote slordigheid - die niet overal de schuld der wel is waar al even slordige correctie zijn kan - in gemoede niet vrij te pleiten. Voorbeeldshalve willen we slechts het aanhoudend, viermaal op ééne bladzijde, wederkeerende ‘dat 't’ aanhalen, en de navolgende perioden overschrijven: ‘Maar welligt zult gij meenen, dat het u troost genoeg is, dat gij u, wanneer die droevige gedachten, bij 't aanschouwen van den

[p. 406]

onvolmaakten toestand der gemeente des Heeren, zich van uwe harten meester maken, u te binnen brengt, dat de volmaaktheid hier op aarde niet gevonden wordt en dat die dan eerst zal gekomen zijn, wanneer datgene zal zijn te niet gedaan, wat eens kinds is geweest? Maar neen! dat kunt gij niet meenen; want dat zou ons dan alleen kunnen troosten, wanneer’, enz. ‘Maar dit troost ons niet’, enz. Wat kracht er ook (bl. 76) in dat ‘uwe en uwe en uwe verpligtingen’ mag verscholen zijn?

Den gewonen preeklezer zullen intusschen deze ‘feilen’ zooveel niet hinderen of schaden. Het viertal brenge, naar des Schrijvers hope, bij menigeen ‘eene opwekkende, stichtelijke gedachte’ te weeg, en hebbe vertiers genoeg, dat hij de opbrengst, overeenkomstig zijn voornemen, tot eenig ‘liefdadig doeleinde’ kan besteden!
v.p.

Een Bidstond voor de Heidenen op Hemelvaartsdag. Naar aanleiding van Kol. i; 27 sprak Ds. felix, Pred. te Heeg, over de volgende drie stellingen op den Hemelvaartsdag van 1857. De persoon van christus is eene verborgenheid. - Die verborgenheid bevat een rijkdom van heerlijkheid voor de Heidenen. - Die verborgenheid is eene hoop der heerlijkheid voor allen die gelooven. - Deze rede, bij bokma, te Heeg, verkrijgbaar, is de eerste van een zestal, waarmeê onze overladen preken-literatuur zal vermeerderd worden. Verrijkt - kunnen wij moeijelijk zeggen. De eersteling althans heeft onze sympathie niet. Hemelvaart en zendingswerk, het kan, gelijk alles, met elkaâr verbonden worden; maar men ziet uit deze proeve, dat zulke gedwongen vereenigingen doorgaans mislukken. En de inhoud der preek, - daarin zijn onmiskenbare blijken, dat den Schrijver het charisma der prediking niet ontbreekt; maar des te meer is het te bejammeren, dat hij zich niet op helderheid van denkbeelden toelegt; dan zou althans het eerste deel zeker eene andere gedaante hebben gekregen, en de geheele preek zou zijn bevrijd gebleven van eene menigte phrasen, waarin niets wordt gezegd, en van eene menigte uitdrukkingen en aanhalingen uit het O.T., die alleen dienen, om de wenschen van een orthodox publiek, dat veel waarde aan klanken hecht, te bevredigen.

Wederzien. Daarover spreekt J.B.F. Heerspink, Pred. te Gicten, in eene leerrede - bij P. van Zweeden, te Groningen,

[p. 407]

uitgekomen - naar aanleiding van Joann. xvi:16-20, 22. De Schrijver tracht uit de opstanding van jezus en de berigten omtrent zijn verheerlijkt leven de mogelijkheid van het wederzien der gestorvenen te bewijzen. Hij meent, dat de ware liefde, die eindeloos voortduurt, zulk een wederzien eischt, en de Christen daarvan overtuigd wordt door Gods opvoedende wijsheid en liefde. De bezwaren, die hiertegen bestaan, poogt hij uit den weg te ruimen, en stelt de hope des wederziens ten slotte voor als eene bron van vertroosting en heiliging. - Aan allen, die behoefte gevoelen om deze hoop bij zich te versterken, durven wij deze preek ter lezing aanbevelen. Zinnelijke verwachtingen worden er in bestreden, heldere denkbeelden uitgesproken, en in zulk een licht wordt de zaak geplaatst, dat daaruit vruchten voor het aardsche leven kunnen voortkomen.

Zendingszaak. - De Mededeelingen van wege het Nederlandsche Zendelinggenootschap zijn haar tweeden jaargang ingetreden. In de eerste Aflevering treffen wij, na een inleidend woord van de redactie, de volgende opstellen aan. Wat deelen reizigers ons over de zending in de Menahasse mede? - De kostschool van het Nederlandsche Zendelinggenootschap (met plans en teekeningen van het Kostschool-gebouw). - Toelichting der teekeningen van het kostschool-gebouw.

Alle vrienden der zendingszaak bezitten of lezen dit tijdschrift. Wij bevelen het daarom alleen aan dezulken, die eene meer dan oppervlakkige kennismaking met de bekeering der Heidenen, dat groote werk des Heeren, dringend van noode hebben.

De oudste Psalm. - Het boekje onder dezen titel bij m. wijt en zonen in het licht verschenen, is een der kleine stukjes, die van tijd tot tijd door het Nederl. Zendelinggenootschap worden uitgegeven. Het is eene aanbevelenswaardige toelichting van Psalm xc, en kost slechts 12½ cts.

Van de Bijdragen van amshoff en muurling, ter bevordering van het Christelijk leven, kondigen wij het tweede Stukje, 1857, aan. De inhoud behoort onder de melkspijs, en wel zulke melk, die goed gewasschen is. De redactie heeft waarschijnlijk alleen zeer weinig ontwikkelden als hare lezers op het oog. Maar toch, ook ten behoeve van dezen moest zij

[p. 408]

zorgen, dat in vertaalde stukjes niet zulke onvergefelijke fouten voorkwamen, als wij aantreffen op bl. 50, waar wij lezen: ‘Daar kunt gij vooreerst vergeefs wonen en eten.’ Dit zal toch wel moeten zijn ‘voor niet’! - Dergelijke feilen zijn niet stichtelijk. Voor zulk eene slordigheid verdient de redactie het tegendeel van lof.

Verhandeling over het Gips-verband; door Dr. a. mathijsen, Ridder van de Orde van den Nederlandschen Leeuw en de Eikenkroon, Officier van Gezondheid 1^ste Klasse bij het Nederlandsche Leger, Lid der Geneeskundige Genootschappen te Amsterdam, enz. 's Hertogenbosch, bij Gebroeders Müller. 1857. In 8vo. III en 35 bl., met 13 houtsneê-figuren. - Hoewel de aanwending van het gips-verband, bij de behandeling van beenbreuken, reeds sedert lang bekend is, en thans bijna algemeen naar waarde geschat wordt, zoo heeft de Schrijver echter een verdienstelijk werk verrigt door ons de vruchten zijner ervaring, aangaande dat onderwerp, op eene beknopte wijze mede te deelen. Hij beschrijft tot dat einde, niet alleen de voor het vervaardigen van een zoodanig verband benoodigde stoffen, waaromtrent hij vele kleine, doch wetenswaardige bijzonderheden vermeldt, maar hij geeft ook de voorschriften en maatregelen op, waaraan bij de aanwending er van voldaan moet worden. Het een en ander wordt met voorbeelden opgehelderd en tevens door goed uitgevoerde houtsneêfiguren aanschouwelijk voorgesteld. Zoowel oudere, als jongere en minder ervaren heelkundigen zullen dit geschrift, waarvan de studie weinig tijd en inspanning vordert, met voordeel raadplegen. Het leelijke, tegen alle etymologie indruischende woord amovo-inamovibel, bij herhaling door den Schrijver gebezigd, verdient geene navolging.