Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1858

Het Aardmagnetismus, populair beschreven door Dr. J. Lamont, Bestuurder der Sterrewacht bij München. Uit het Hoogduitsch vertaald door W.F. Kaiser. Met eene Voorrede en een Bijvoegsel, over het Magnetismus der Zon en Maan, door F. Kaiser, Hoogleeraar te Leiden. Gedrukt te Zwolle, bij de Erven J.J. Tijl. 1856. In 8vo. XVI en 112 bl. f 1-30.

In de Voorrede van dit werk geeft Prof. kaiser zijne bevreemding te kennen, dat de populaire behandeling van het Magnetismus der Aarde, behoorende bij de Sterrekunde van den beroemden lamont, de aandacht van H.H. uitgevers en vertalers niet in die mate heeft tot zich getrokken, dat zij er eene overzetting van hebben geleverd. Gebrek aan ondernemingsgeest kan hiervan toch de oorzaak niet wezen, dit getuigen de vertalingen van tallooze uitvloeisels van onkunde, waarmede wij overstroomd worden. Wanneer wij bedenken, dat niet zelden bij het uitgeven van werken, meer gelet wordt op de kansen van een ruim debiet, dan op de innerlijke gehalte van eenig werk, dat het publiek, 't welk werken van dezen aard met welgevallen ontvangt, helaas gering is in vergelijking van dat, 'twelk reikhalzend uitziet naar pennevruchten van vreemde romanschrijvers, dan wordt onze verwondering niet weinig getemperd, en wij verheugen ons, dat de Heer k. zich niet heeft laten afschrikken, om deze vrucht van vreemden bodem hier te helpen overplanten. Niet wetende in hoeverre de uitgever van dit werk zich mag verheugen, willen wij, hoewel wij er lang mede gewacht hebben, eene poging doen om er de aandacht van onze geachte lezers bij te bepalen. Een werk van dit genre verliest zijne waarde zoo

[p. 395]

spoedig niet; en moge de kennismaking ook al eenigen tijd na de verschijning plaats hebben, toch kan zij nut aanbrengen.

In de lezenswaardige Voorrede van Prof. k. wordt de lezer bekend gemaakt met de mannen, die in dezen tak der wetenschap zulke onvermoeide nasporingen hebben gedaan, en de wetenschap in dit opzigt tot de tegenwoordige hoogte hebben gebragt.

Hoofdstuk I handelt over het Magnetismus in het algemeen, over zijne wetten, en de verschillende methoden om deze in vele opzigten geheimzinnige kracht te meten en aan berekeningen te onderwerpen.

Hoofdstuk II geeft een geschiedkundig overzigt van onze kennis van het aardmagnetismus, de ontdekking der declinatie en inclinatie, de seculaire verandering, welk aandeel halley, humboldt en gauss toekomt in de opsporing der oorzaken en de vermeerdering onzer kennis aan die kracht; hoe het hoofdzakelijk aan de meer naauwkeurige waarnemingen der 18^e en 19^e eeuw, aan de veredeling der instrumenten, het uitbreiden en vermenigvuldigen van Observatoriums, niet alleen over ons werelddeel, maar over de gansche aarde, aan de bemoeijingen en medewerking van enkele gouvernementen is toe te schrijven, dat er in de laatste jaren zulke vorderingen zijn gemaakt.

Hoofdstuk III behandelt meer opzettelijk de theorie van het aardmagnetismus. Bespiegelingen over zijne natuur, en verdeeling, de oorzaken der verschijnselen, de vermoedelijke orde der veranderingen en afwisselingen vooral door hanstein; de storingen, die op zeer verwijderde plaatsen gelijktijdig of na bepaalde tijden werden waargenomen, en over den zamenhang, welke er tusschen die niet zelden zeer uiteenloopende verschijnselen valt op te merken.

Den Vertaler komt alle lof toe; trouwens daaraan viel niet te twijfelen, daar zij onder het oog van onzen beroemden Sterrekundige werd volbragt. Op eene bevattelijke wijze zijn de verschillende eigenschappen van den magneet en de verschijnselen van het aardmagnetismus behandeld. Niemand zal het om ingewikkelde becijferingen en formulen behoeven ter zijde te leggen, en niet weinigen zullen na eene aandachtige lezing hunne kennis hebben verrijkt en hunne inzigten verbeterd.

[p. 396]

Maar vooral is de waarde van het boek vermeerderd door de belangrijke mededeeling van den Leidschen Hoogleerar over het Magnetismus der zon en der maan. Wij hebben het stuk met genoegen gelezen, en waren niet weinig verwonderd over de aanvankelijke resultaten, die waarnemingen van zoo schijnbaar op zich zelf staande gebeurtenissen hebben kunnen, wanneer mannen als lamont, wolf en anderen daaraan hunne aandacht wijden. - Wij hebben hieruit weder ten duidelijkste gezien, hoe naauwkeurige waarnemingen het hare kunnen bijdragen om tot eene verklaring te geraken van natuurkrachten, die tot hiertoe met geen beteren naam dan geheimenissen konden bestempeld worden.

Wij hopen door onze aankondiging tot de verspreiding van dit werk iets bijgedragen te hebben. Wij durven het iederen belangstellende gerust aan te bevelen.