Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1858

Op welke wijze kan een goed Spoorwegnet in Nederland tot stand komen? Amsterdam, G.W. Tielkemeijer. 1858. In gr. 8vo. 58 bl. f -50.
Kort betoog, over de noodzakelijkheid van den aanleg van meerdere Spoorwegen in Nederland, door Jhr. P. Opperdoes Alewijn. Hoorn, Gebrs. Vermande. 1858. In gr. 8vo. 16 bl. f :-20.

Stoomen, stoomen, stoomen,

Heel de wereld door!

Dit roept de industrie, de handel, de financier. En waarlijk als wij ons land eensklaps met spoorwegen langs alle rigtingen konden doorsneden zien, wij zouden er ons hartelijk over

[p. 295]

verblijden, en alleen wenschen, dat ze bleven bestaan. Overvloed van geld in de schatkist doet er aan denken, die vragen der industrie te gemoet te komen, zelfs van regeringswege. De regering echter wil wijselijk niet zelve de ondernemingen doen, dit is, van alle zijden beschouwd, onvoordeelig, en onstaatkundig; zij wil evenmin een minimum van rente verzekeren, zij plukte daarvan dikwijls de wrange vruchten. Zij wil alleen met ondernemers handelen, en elke bijzondere lijn zal tot een bijzonder contract aanleiding geven. Hiertegen nu verheffen zich stemmen. De een wil, dat de regering zelve werken van openbaar nut uitvoere (zie de brochure van alewijn), en dat alzoo de regering zich ga mengen en concurrere met den handel en den financier. Wij gelooven niet, dat dit op goede gronden te verdedigen is, zoo als het dan ook juist in de andere hier vermelde brochure weêrsproken wordt. Deze laatste wil met inkrimping van de groote lijnen bij het plan vermeld, dat haar veel te omslagtig voorkomt, tot het doel geraken, door den Staat te bewegen 1^o. vrijdom van zegel en registratie te verleenen, 2^o. bruggen en overgangen te verschaffen over de groote stroomen, 3^o. een renteloos voorschot van f 10 per strekkende el, d.i. f 10,000 per mijl. Gaarne erkennen wij, dat het ondoenlijk is, die berekening te volgen, want om tot het totaal te komen, van dat wat men eischte, zou men al de plannen moeten kennen, en al de begrootingen inzien, beoordeelen en narekenen; dat kunnen wij niet, en daarom moeten we over het plan het stilzwijgen bewaren, alleen er bijvoegende, dat wij betwijfelen of de Schrijver zelf ons het totaal cijfer zou kunnen noemen, dat hij alzoo disponibel wenscht. - De brochure geeft een zeer helder feitelijk overzigt der zaak, wij prijzen haar voor dát gedeelte ook gaarne ter lezing; over het andere gedeelte kunnen wij geen oordeel vellen, en, zooals wij gelooven, niemand met ons.

Hoe het net zal gespannen worden, is eene vraag, die nooit anders dan met het zwaard van alexander kan worden doorgehakt. ‘Vooral een weg naar het Nieuwe Diep!’ roept de inwoner van den Helder. ‘Vooral een spoorweg over Sloterdijk’, vraagt de inwoner van dat dorp. Wij betreuren het, dat de Schrijver weder Amsterdam voorbijgaat. De N.-Hollandsche spoorweg zal daar niet mogen aansluiten. Waarom ook? De hoofdstad behoeft geene residentie te zijn, niet de

[p. 296]

zetel te wezen van het staats- of zelfs gewestelijk bestuur; maar wat zij vermag en welke bevoegdheid haar ruimschoots gegeven wordt, het is deze: - om geld te geven, veel geld te geven, opdat zij een spoorweg in het leven roepe, welke...... niet te Amsterdam mag aansluiten.

Wij hopen, dat Amsterdam wijzer zal zijn, en haar geld zal bewaren voor........ Holland op zijn smalst!
a.