Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1858

Holland. Almanak voor 1858. Uitgegeven door Mr. J. van Lennep. Te Amsterdam, bij Gebr. Kraay. In post 8vo. VIII, 8 en 275 bl., met in staal gegrav. titelvign. en 5 staalplaten, geb. in geheel linnen met verg. stempels en verguld op snede. f 3-90.

Met groote ingenomenheid geven wij dit jaar verslag van

[p. 36]

den ‘Holland,’ die Mr. j. van lennep als pleegvader eer aandoet. Niet alleen is de band pracht- en smaakvol, niet alleen zijn de plaatjes bewijzen voor den goeden toestand van onze schilder- en graveerkunst, maar ook de inhoud kan niet anders dan de goedkeuring wegdragen van wie in onze vaderlandsche letterkunde belang stellen.

Er is vooreerst veel in den ‘Holland’ dat dien naam wettigt, omdat het betrekking heeft op vaderlandsche geschiedenis of vaderlandsche toestanden, en het publiek dat in de lectuur van dergelijke uitgaven van smaak behagen schept, onmerkbaar meêdeelt, waarmeê het zonder schande en schade niet onbekend mag zijn. Gij slaat het boekske open, en vindt u door schimmel verplaatst in de tijden van de witt en dat op eene wijze, die u boeit. Merk op, hoe hij in zijne secrete resolutie toont geheel in die dagen t'huis te zijn, hoe hij u in de vergadering van Hunne Hoogmogenden inleidt en u onmerkbaar dringt, om dien tijd met den uwen te vergelijken, tot groote aanwinst van de degelijkheid uwer conversatie, als gij 't waagt, over het tegenwoordige landsbestuur eens meê te praten, en bij oppervlakkige kennis een laudator temporis acti dreigt te worden. - Fluks maakt nu van lennep uwe vaderlandsche sympathiën wakker met zijne dramatische voorstelling: het hof te 's Gravenhage. Gij moogt haar als kunstproduct wraken, daar zij iets stijfs heeft door die revue van verschillende tafereelen uit het verledene, gelijk elke parade iets stijfs heeft; gij moogt verlangen, dat de dichter eenigen knoop had aangebragt en niet u telkens gaf wat gij kunt vooruitzien; gij dankt hem toch ettelijke fiksche regels en den verlevendigden wensch, dat Nederland wake voor zijne oude gedenkstukken. - Dat Nederland, hoe lief krijgt gij 't, als gij even bedenkt, hoe het aan de de baren doorklievende kiel veelszins zijne grootheid en eere te danken heeft, en hier door de bekwame pen van assendelft de coningh u keurig ziet afgeteekend de voor u naauw begrijpelijke gevaren van het zeemans leven, en in zijne beschrijving een zeeman leert kennen, zooals Holland er velen heeft, met een edelmoedig en - zij 't niet in den door vele pedanten geëischte vorm - toch zoo godsdienstig en geloovig hart. Wij raden alle liefhebbers van armen-patronaten en evangeliesatie aan, om de korte maar ferme lijkrede te lezen, die de kapitein uitsprak bij het overboord zetten van

[p. 37]

den te midden des storms van de ra gevallen timmermansmaat; en alle voorstanders der afschaffing om eens na te denken wat de kapitein nog durft aanmerken voor het oorlam, hij, die door zijne welmeenendheid en door zijne ondervinding tegen duizend doctoren opweegt. - Met hem op zee te zijn moge u goed en nuttig wezen, niet minder zult gij vol innig welbehagen hofdijk's vers 't geloof des ouden visschers lezen. Tien tegen één dat u de tranen in de oogen wellen, en schaam u dan volstrekt niet. Hofdijk, die u ten gevalle, ja, om u te naderen, uit zijn zoo geliefde middeleeuwen en zijn aangebeden Kennemerland is uitgegaan, heeft regt op een traan tot loon voor het diep gevoel dat hij heeft neêrgelegd in zijne bevallige schilderingen, ja meer dan een traan moet zijn loon zijn; hij, die u dit genot gaf, moet u, dunkt ons, vertrouwen hebben ingeboezemd, zoodat gij zijne vriendelijke hand aangrijpt, om hem te volgen, als hij u leidt naar lang vergeten dreven, en kennis doet maken met lang vergeten personen, omdat het hem smart, dat zij vergeten worden. - Zie, zooveel voortreffelijks doet u den redacteur niet te hard vallen over de verheerlijking van bilderdijk door beeloo. Willen wij dan dat zijn naam, zoo groot, niet verheerlijkt wordt? 't Zij verre! Maar echt Hollandsch, d.i. opregt zal 't altoos zijn, niet zonder maar den lof te verheffen van den éénige, eenige ook in zijn kwaad. 't Zuiver Neêrlandsch bloed gaat koken van iets dat naar verontwaardiging zweemt, als bilderdijk's lof zonder beperking wordt verkondigd. Is dat de eisch van een lofdicht - dan in eeuwigheid op hem geen lofdicht meer! - Wat onwaar is, grieft het Hollandsche hart, maar ook het onwaardige, en daarom kan het geen vrede hebben met van lennep's mijmeringen in en om Amsterdam. Wij laten nu nog daar, dat zij geheel van locaal belang zijn, doch zeker passen zij meer en beter in een nommer van de Amsterdamsche Courant, dat heden het licht ziet en alligt morgen reeds tot pakpapier dient, dan in een almanak, die een jaar blijft bestaan. - Zoo leveren wij ook protest in tegen het vervolg der korte kronijk, hoewel wij vreezen, dat wij alzoo in 't oog des grooten publieks juist het amusantste uit het bnndeltje laken. 't Zij zoo! Publiek en kritiek, zijn 't wel meer oneens: - en een redacteur moet voor 't debiet zorgen. Heb meêlijden met hem, en wees toch dankbaar voor het schoone dat hij u ondertusschen geeft, zooals die waardige

[p. 38]

hulde aan béranger: van lennep alleen kon zoo over béranger zingen. - Toch lezen wij met meer onverdeeld genot de schets van m.p. rosmade een sluiswachters-postje. Zij geeft te denken aan de vrienden van liberale instellingen, die 't oude afbreken, om er het in schijn zooveel schooner nieuwere voor in plaats te stellen. Maar gij, behoudsman! wees voorzigtig, en meen niet dat hier de geheele waarheid wordt gepredikt. Er volgt uit rosmade's schets alleen dat om van den ouden slender, waarbij zooveel aan de maat blijft hangen, tot het nieuwe te komen een overgangstijdperk noodig is, dat zijne groote bezwaren heeft, en nog niet verdient met een: ‘geluk, o goede tijd!’ begroet te worden; een overgangstijdperk dat gij moet doorworstelen, maar dat niet mag eindigen in het herstellen van de oude sluiswachters in hun post, hoe goed sommige ook zijn, juist omdat ze niet allen goed zijn, en misschien niet één zoo goed als uw ideaal arie wier.

Nog een enkel woord, na 't gezegde over de bijdragen die ‘Holland’ Holland maken of willen maken, ten aanzien van weinig, dat overschiet en vermelding waardig schijnt. Didymus heeft talent, maar 't eenvoudige, verstaanbare voor ieder die wil, ontbreekt hem. Wij hopen dat het zal komen en hij zijne gedachten beter zal leeren beligchamen. Het tegenovergestelde merken wij op van g. keller. Zijne bijdrage Buiten laat zich zeer aangenaam lezen, maar doet ons toch onvoldaan blijven. Hij heeft de gave om zeer los te vertellen en dat is eene groote gave, maar zijne gedachte is niet diep genoeg doorgewerkt. Veel degelijke studie zal meer gehalte geven aan zijne novellen, en zij zullen er verbazend bij winnen. De navolgingen van de génestet doen ons verlangen naar meer van dezen begaafde: een volgend jaar moet hij zijn' dichter trouwer helpen. Heeft deze plaatjes ter dispositie, hij kan niet beter doen dan ze naar brester en van zeggelen verzenden, om bijschriften. De laatste vooral heeft sinds zijn eerste verschijning ontzaggelijk in diepte en fijnheid van opvatting gewonnen, maar - en in hope dat hij niet meer verliezen zal, merken wij het op - in losheid van vorm wel wat verloren. Zijne eerste producten deden ons zeggen: ‘er schijnt aan den vorm niet gedacht’ - nu verbiedt ons het eenigzins gewrongene nog zoo te spreken. Maar dit verhindert niet de lofspraak, dat hij uitnemend de kunst verstaat om in 't leven te kijken, en dat is eene kunst!