Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1856

Algemeene Kunstwoordentolk, bevattende de vertaling en verklaring van alle vreemde woorden en zegswijzen, die in geschriften van allerlei aard, in de taal der zamenleving, in handel, bedrijf enz. voorkomen. Door J. Kramers, J.Z. Tweede, verbeterde en vermeerderde druk. Te Gouda, bij G.B. van Goor. 1855. In roijaal 8vo. 1032 bl. f 9-90, geb. f 10-40.

Dat van dit veelomvattend Handboek een tweede druk is noodig geworden, getuigt van de gunst die deze tolk bij het publiek reeds verworven heeft. Wij hadden er nog geen kennis mede gemaakt toen 't werk ons ter beoordeeling werd gezonden, en daarom hebben wij met de aankondiging gewacht, tot ons uit eigen ervaring zou zijn gebleken, in hoe ver de

[p. 734]

inhoud aan den titel beantwoordt. Dat geeft ons nu het voordeel, een gevoelen er over te kunnen uitspreken op de ervaring gegrond. Sedert vele maanden, namelijk, heeft deze Tolk dagelijks naast ons gelegen, en zoo dikwijls ons een uitheemsch woord onder de oogen of voor de pen kwam, stelden wij hem op de proef. Wij hebben hem alzoo honderdenmalen opengeslagen en ondervraagd; doch hij heeft die proef glansrijk doorgestaan. Wij kregen, maar op zéér enkele uitzonderingen na, altijd een goed, bondig, duidelijk en volledig antwoord, en niet zelden nog eene wetenschappelijke, historische, of andere bijzonderheid als op den koop toe. Nu gevoelen onze lezers van zelf, hoe noodig en nuttig, ja schier onmisbaar zulk een Handboek kan zijn op de kantoren van handelaren en Industriëlen, maar ook in elke huiskamer waar gelezen wordt; want het is waar, wat de Heer kramers zegt in zijne Eerste Voorrede: ‘Ieder toch weet, hoe de gesprokene taal van het dagelijksche leven en den gezelligen omgang, hoe de geschreven taal in boeken en geschriften van allerlei aard, in dagbladen, maandwerken, aankondigingen enz., hoe de taal van handel, kunst, wetenschap, overvloeit van vreemde woorden, die men vaak niet in hunne volle beteekenis en afkomst verstaat, en verkeerdelijk aanwendt of uitspreekt.’

Het is in onze oogen ook eene groote verdienste van dit boek, dat het den uitheemschen term niet alleen omschrijft, maar in verre de meeste gevallen een goed gevormd Nederduitsch woord er voor aangeeft, en overal waar het te verklaren woord twee of meer beteekenissen heeft, de eigenlijke en letterkundige zin (blijkbaar uit den bijgevoegden etymologischen oorsprong) voorop plaatst. De Kunstwoordentolk is daardoor uitmuntend geschikt niet slechts om vreemde woorden, waar zij voorkomen, in hunne eigenlijke beteekenis en waarde te doen verstaan, maar ook om het onnoodig en afkeurenswaardig gebruik van vreemde woorden van lieverlede te doen ophouden. Het is ook tot dat einde inzonderheid, dat wij dit boek in de handen wenschen van allen die onze rijke en schoone moedertaal nog met allerlei poespas van vreemde woorden ontsieren.

Bij vergelijking met den eersten druk, waarvan wij 't geluk hebben gehad een exemplaar in handen te krijgen, is ons gebleken, dat de tweede zich in vele opzigten gunstig daar-

[p. 735]

van onderscheidt. Vele artikelen zijn geheel omgewerkt, en eene menigte woorden, die overbodig waren, zijn weggelaten; daarentegen is de tweede druk met een groot aantal woorden verrijkt, die den zamensteller vroeger waren ontsnapt, of eerst sedert de uitgave van den eersten druk in gebruik zijn gekomen. Bij de woorden aan het Grieksch ontleend, die veelal op de c voorkwamen, heeft hij nu - naar ons gevoelen te regt - de k gebruikt; dat heeft eene aanmerkelijke verschikking veroorzaakt, maar is ook werkelijk eene verbetering. Zoo heeft ook de aanduiding en afbeelding der uitspraak vele wijzigingen ondergaan, die even zoo vele verbeteringen zijn; doch die aanduidingen zullen, uit den aard der zaak, in vele gevallen wel immer onvolkomen blijven.

Dat zulk een boek geheel zonder fouten of misstellingen zoude zijn, laat zich niet denken. Nu en dan vonden wij ook het eene en andere, dat in volgende drukken nog weêr verbeterd kan worden. Wij zochten, b.v., te vergeefs naar chambre obscure. Bij nazoeken vonden wij dien naam onder camera obscura; doch eene verwijzing daarheen zal niet overbodig zijn. Cavéren is van zijne plaats gedwaald, onder cavilléren. Bij clair-voyant staat: met geopende oogen, dat kennelijk zijn moet: met gesloten oogen. Onder faute misten wij Fautief. Of faveur nog behoeft vertolkt te worden, weten wij niet; maar 't staat onder fautor, en daar zullen de gebruikers van het boek 't wel zeker niet zoeken. Zoo vonden we eenige kleine onvolkomenheden, die echter de waarde van het werk in niets verminderen, en ook niet noemenswaardig zijn, als wij bedenken, dat onze proef vele maanden lang heeft geduurd. Wij verheugen ons het werk te bezitten, dat onze schrijftafel niet weêr verlaten zal, en brengen den geleerden, volijverigen Zamensteller dank en hulde er voor toe; terwijl wij 't gebruik van dit zijn Handboek, om de bovengemelde redenen, ieder aanbevelen die gaarne goed wil verstaan wat hij leest, en, schrijvende, onze rijke moedertaal ongaarne met vreemde woorden ontsiert.

De typographische uitvoering is ongemeen correct en fraai. De letter en het papier zijn zoo helder, dat men het zéér compresse van den druk naauwelijks opmerkt. Het boek bevat nagenoeg den inhoud van tien kapitale deelen in gr. 8vo. en is toch voor ieder zeer handelbaar. Het geheel strekt beide den Zamensteller en den Uitgever tot groote eere.