Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1856

Grondtrekken der empirische Psychologie en Logika van Dr. Jos. Beck, Groot-Hert. Geheimhofraad. Naar den vierden, onveranderden druk. Uit het Hoogduitsch voor Nederlanders bewerkt door J. Vriend. Te Kampen, bij K. van Hulst. 1856. In gr. 8vo. VI en 150 bl. f 1-40.

Sedert eenigen tijd ontbreekt het niet in onze letterkunde aan Handleidingen en Leerboeken in de Psychologie. Wij hebben ook reeds van verscheidene, van meer of minder degelijk gehalte, verslag gedaan. Het hier aangekondigde werkje van Dr. jos. beck verdient eene eervolle onderscheiding, uit hoofde van zijne beknopte volledigheid, waardoor 't geschikt is om bij de beoefening van Zielkunde en Logica tot leiddraad gebruikt te worden.

Het was eene gegronde keus van Dr. beck om de empirische psychologie als inleiding tot de logica te doen strekken; zijnde beide de hoofdbestanddeelen eene philosophische propaedeutica.

Waar de zielkunde op eene juiste ervaring en waarneming der inwendige verschijnselen gegrond is, kan zij op hare beurt ter inleiding van de redeneerkunde strekken, zonder zich in de hoogdravende bespiegelingen te verliezen, waarin de nieuwere Duitsche wijsbegeerte soms het spoor bijster is geraakt.

Dr. beck erkent zelf ‘dat het aan deskundigen niet onbekend is, welke zwarigheden de vervaardiging van dusdanig een werk in betrekking op stof en inhoud oplevert. Dit ziet

[p. 472]

voornamelijk op de verschillende gevoelens die in Duitschland omtrent psychologie en logica heerschen. Als beide speculatief volgens de Hegeliaansche school opgevat worden, komt men tot geheel andere resultaten, en tot eene geheel verschillende methode, dan die welke de Schrijver gevolgd heeft, en wij voor de ware houden. In de zielkunde komt geene redenering a priori te pas; zij moet even als de natuurwetenschappen op de ervaring en de inductive methode gegrond zijn. De verschijnselen van het zieleleven, en de vermogens van 's menschen geest, moeten door eene naauwkeurige waarneming opgemaakt worden, en de logica als eene geheel vormelijke wetenschap van 's menschen denkvermogen worden beschouwd. Alle verwarring met de bovennatuurkunde en de ontologie moet hierin zorgvuldig worden vermeden. Dit alles is wijselijk door Dr. beck in het oog gehouden, die de echte empirische methode in zijne zielkunde, en het voetspoor van aristoteles, die in zijn Organon den grondvester der Logica was, heeft gevolgd.

Het werkje is in korte §§ afgedeeld, waarbij soms eenige aanteekeningen gevoegd zijn, die wij hier en daar wel wat uitvoeriger voor den minkundige gewenscht hadden; tevens zouden wij gaarne de aanhalingen niet zoo bijna uitsluitend tot cicero hebben bepaald gezien. Aristoteles en andere oude en nieuwe wijsgeeren verdienden hier als bronnen tot een nader onderzoek te zijn aangewezen. Voor het overige komt ons de omwerking of vertaling door j. vriend goed geslaagd en duidelijk van stijl voor. Wat hij echter met het ‘Voor Nederlanders bewerkt’, bedoeld heeft, is ons niet regt duidelijk; de zielkunde en de logica zal voor een Duitscher of Nederlander wel eenerlei zijn. Heeft hij misschien sommige aanteckeningen bekort, en de litteratuur, of aanhaling van hierbij te raadplegen Schrijvers, weggelaten, waarover wij, als het oorspronkelijke niet ter hand hebbende, weinig kunnen oordeelen, dan ware het beter geweest dat hij ons eene volledige vertaling van dit degelijk werkje gegeven had.

Wij moeten het geschrift van Dr. beck, zelfs zoo als het hier omgewerkt is, aan hen die de zielkunde en logica willen beoefenen, boven alle andere die wij reeds aankondigden, aanbevelen; voornamelijk is het een voortreffelijke leiddraad bij het onderwijs in die vakken van wetenschap; iedere § is voor eene verdere uitbreiding vatbaar; inzonderheid zouden de laatste,

[p. 473]

over de Sophismen, die wel het meeste vereischen. Een uitvoerige bladwijzer van den inhoud der § en de verdeeling des werks maakt het gebruik van dit werkjen als Handboek zeer gemakkelijk.

j.a.b.