Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1856

Photographie op Papier en Glas. Handleiding voor allen die, onbekend met de schilderkunst, in weinige oogenblikken een portret of landschap op papier of glas willen vervaardigen. Beschreven naar de beste en nieuwste handelwijzen van Roman,

[p. 82]

Cuvelier, Dufour, Laborde, Chevalier, Fau, en anderen. Door Photophilus. Te Breda, bij Broese en Comp. 1855. In kl. 8vo. 86 bl. f :-80.

De aanleiding tot het schrijven van dit werkje vond photophilus (photographilus?) in de omstandigheid dat in ons Vaderland tot dus verre ‘nog geen boek, althans geen goed werk over de photographie is verschenen’, en het is zijn doel ‘die gaping aan te vullen en zoo beknopt mogelijk deze schoone [uit]vinding te beschrijven, met opgave der allerlaatste en beste verbeteringen aan haar toegebragt’. Inderdaad, terwijl in naburige landen een aantal van goede geschriften bestaat, die voor het meerendeel den photograaph in de uitoefening van zijne kunst tot vrij zekeren gids kunnen dienen, ja, terwijl er in Duitschland en Engeland zelfs geregeld uitkomende weekbladen bestaan, geheel aan de vorderingen dezer schoone kunst gewijd, is tot nog toe alles wat over haar in ons Vaderland het licht heeft gezien, bepaald gebleven tot een paar vrij onbeduidende brochures, welke buitendien thans niet meer op de hoogte van den tijd zijn, en tot eenige losse stukken van het groote geheel, hier en daar in natuurkundige en andere Tijdschriften verspreid.

Met de steeds toenemende belangstelling welke der photographie ook hier te lande wordt geschonken, moet zich de behoefte aan een degelijk werk over dit onderwerp sterker doen gevoelen, zoodat zulk een werk voorzeker eene gunstige ontvangst zoude mogen verwachten.

De lezing van het tegenwoordige geschrift, echter, heeft ons, tot onze spijt, overtuigd dat het niet in die behoefte kan voorzien. Het komt ons voor, weinig meer verdienste te bezitten dan hetgeen hier reeds vroeger over deze kunst is uitgegeven, en gewis zal de Nederlandsche Photograaph, die hier denkt te vinden wat hij lang gemist en gezocht heeft, het even als wij onvoldaan en teleurgesteld weder ter zijde leggen.

Het zal tot staving van ons afkeurend oordeel niet noodig zijn het boek in zijn geheel te doorloopen; het aantoonen van een zijner voornaamste gebreken zal wel voldoende zijn. Het hoofdgebrek, door ons bedoeld, is onvolledigheid, en 't is bij deze zijde van het werkje dat we een weinig zullen stilstaan.

[p. 83]

Het wetenschappelijk gedeelte is zeer mager behandeld, en bevat niet meer dan eene korte en oppervlakkige beschrijving van de optische en chemische werking des lichts in de donkere kamer. Onze overtuiging is: dat het voor aanvangende photographen veel te weinig bevat, terwijl het reeds voor half ingewijden overbodig is. Over het onderscheid tusschen het optisch en photogenisch brandpunt, de verandering van de gevoelige laag door de lichts-inwerking, het verschil in werking tusschen Bromium- en Jodium-preparaten, de veranderingen, welke de stoffen, òf tot ontwikkeling, òf tot fixering van het beeld voortbrengen, en vele andere belangrijke wetenswaardigheden meer, wordt niet, of zeer onbepaald gesproken. De redenen van deze oppervlakkigheid zijn, althans wat het scheikundig gedeelte aangaat, welligt hierin te zoeken, dat de Schrijver, ofschoon zelf photograaph, geene kennis van dit gedeelte van zijn vak bezit; anders toch had hij o.a. de Joduretum potassii niet herhaaldelijk jodiumzure potasch genoemd. Laatstgenoemd preparaat (Ka0, J05) heeft eene lijnregt tegenovergestelde werking van de Jod.-potassium (Ka J.), welke hier bedoeld wordt, en is in de photographie niet te gebruiken. Op andere plaatsen noemt hij de Jod.-pot. ook wel jodium-potasch. Even zoo zijn bij hem Joduretum ammoniae en Joduretum argenti jodiumzure verbindingen.

Iets ruimer, en, wij voegen er gaarne bij, ook iets beter, is het praktische gedeelte uitgewerkt. Er zijn zelfs Hoofdstukken - namelijk die, waarin over de behandeling van het papier en het glas wordt gesproken, of over sommige punten die bij de expositie moeten in acht genomen worden - welke onzen bijval zouden wegdragen, zoo niet, oogenschijnlijk opzettelijk, de beschrijving der toestellen en der veelsoortige manipulatiën met dezelve waren achterwege gelaten, waardoor alles voor den eerstbeginnende toch weêr onbruikbaar wordt. Ook over het retoucheren, hetwelk bij beelden op papier bijna nimmer kan worden gemist, wordt niet gesproken. De voorschriften, gegeven ter vervaardiging van veduten en portretten, zijn te weinig in getal, en hebben het nadeel dat ze 1^o. zeer omslagtig en zamengesteld zijn (de Schrijver houdt zeker de bekende Boerhavische spreuk, op bl. 35 aangehaald, voor nog al rekkelijk), en 2^o. veelal langzaam werken.

Reeds uit het opgenoemde kan worden opgemaakt, in hoe

[p. 84]

verre de Schrijver zijne belofte (bl. 2) omtrent het opgeven der allerlaatste en beste verbeteringen heeft gehouden. Hijzelf, evenwel, schijnt op het eind van zijnen arbeid nog al voldoening te hebben gesmaakt, daar hij, blijkens bl. 76, in den waan verkeert, niets te hebben overgeslagen wat op deze kunst betrekking heeft. Wij zullen daarom en ter zijner herinnering nog eenige zaken opnoemen die alle, niettegenstaande haar groot belang, gemist worden.

Eene der heerlijkste vorderingen in de photographie, en die tevens zeer gemakkelijk in praktijk is te brengen, is de vergrooting van het lichtbeeld; - portretten, b.v., van eenige duimen tot op levensgrootte. Reeds in het begin des vorigen jaars is deze bewerking door onderscheidene photographen, zoo als mayall, skopall en heilmann, bekend gemaakt, en het daartoe dienstige apparaat is sedert dien tijd bij sommige Duitsche Optici verkrijgbaar. In dit voorjaar gaf Dr. schnauss te Jena in Dingl Journal, Bd. CXXXV, Heft 4, een zeer eenvoudigen toestel, welke men met uitstekend gevolg tot dit einde kan gebruiken, en bijna zonder kosten doen vervaardigen. Photophilus maakt van 't een noch van 't ander gewag. Wat hij op bl. 72 zegt van eene dergelijke vergrooting der portretten door middel van den zonmikroskoop, is zeer onpraktisch, en kan alleen betrekking hebben op de opvanging van het tot zekere mate vergroote beeld van uiterst kleine voorwerpen, infusie-dieren, plantendeeltjes, enz. Gesteld al, dat men het portret met behoud van al zijne fijne détails tot eene zoodanige kleinte konde brengen, om in zijn geheel door de objectieflens van een zonmikroskoop te worden opgenomen (de zekerheid van welke operatie wij sterk betwijfelen), dan zoude toch de alsdan enorme vergrooting steeds eene flaauwe afbeelding voortbrengen, bovendien met al de naar dienzelfden maatstaf vergroote gebreken, welke in den verkleinden vorm aan het gezigt ontsnapt waren.

Verder:

Wat vóór dezen de vervaardiging van lichtbeelden op collodion zeer in den weg stond, was de lastige omstandigheid, dat de bereide plaat, onmiddellijk na de sensibilisering in het zilverbad, moest worden gebruikt, daar anders door de snelle verdamping van den aether de gevoeligheid van het collodion voor het licht afneemt. De uitvinding van een middel,

[p. 85]

del, waardoor dit bezwaar wordt weggenomen, en de kunstenaar zijne platen dagen, ja, weken te voren geheel kan gereed maken, en bewaren, is voorzeker als eene der belangrijkste vorderingen in de photographie op glas aan te merken. Ofschoon nu werkelijk zulke ‘geanticipeerde’ collodions reeds in Augustus 1854 door spiller en brookes, en later door shadbolt zijn aan de hand gegeven, vindt men daarvan bij photophilus met geen enkel woord melding gemaakt.

Zoo gewaagt hij ook niet van photographie op glas met media van eiwit (eiwit-gom, eiwit-honig), stijfsel, arrowroot, lijm, gelatine, gutta percha-collodion, schietpapier-collodion; van photographie op andere stoffen als: porselein, lithographintensteen, enz.; van Energiatypie, Chromatypie en dergelijke typieën meer, en de verbeteringen welke hierin in den lateren tijd gemaakt zijn.

Eindelijk:

Van de menigte glasslijperijen, welke in het leveren van deugdzame objectiefglazen voor de camera obscura uitmunten, wordt alleen die van den Heer chevalier te Parijs genoemd. Nu zijn de goede eigenschappen der Fransche glazen niet te miskennen; doch algemeen - en dit moest ook onze Schrijver weten - wordt aan de objectiven van de Heeren voigtlander en zoon te Weenen boven alle anderen de voorrang gegeven. De aanprijzing van al hetgeen van den Heer chevalier komt, is in dit boek waarlijk zóó eenzijdig, dat het bij ons een soortgelijken indruk heeft te weeg gebragt, als de lezing van een paar Duitsche werkjes over dit onderwerp, welke allen schijn hebben, meer tot aanbeveling van eene fabrijk dan ten nutte van het publiek te zijn geschreven. Het is echter te betwijfelen of de Heer chevalier met deze aanprijzing op den duur wel zeer gediend zal zijn.

Wij zijn dan nog altijd op een goed boek over Photographie wachtende.

b.h.s.