Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1856

Geldersche Volks-Almanak, voor het jaar 1856. 22^ste Jaargang. Te Arnhem, bij Is. An. Nijhoff en Zoon. 1856. In 12mo. 232 bl. f :-90.

Zonder nu voor of tegen onze Provinciale Volks-Almanakken het harnas aan te trekken, verklaren wij dat de verschijning van den Gelderschen ons gewoonlijk zeer welkom was. En dat anderen met ons dat gevoelen deelden, kan hieruit blijken, dat het oudste dier gewestelijke Jaarboekjes de meesten die in dat genre verschenen zijn, overleeft. Er is kost in voor allerlei monden. Wanneer breedvoerige oudheidkundige verhandelingen, zoo als elders, den volke tot lectuur worden aangeboden, verwonderen wij ons niet dat deze ongelezen blijven. Maar wanneer iemand als nijhoff den blik vestigt op de marktplaats en het St. Walburgsplein te Arnhem, zoo als hij het hier doet, dan begrijpen wij dat niet alleen de bewoner, maar ook de bezoeker dier stad en harer bekoorlijke omstreken, gaarne met hem wandelt en luistert naar hetgeen hij van die markt met hare openbare gebouwen uit vroegere dagen heeft mede te deelen. Zoo heeft de Heer g. haasloop werner zijne wandelingen en omzwervingen door de Gemeente Epe hier ook medegedeeld, in eenen vorm die den lezer zal boeijen. Op zulke stukjes neemt men al ligt deze en gene legende in rijm of onrijm, zoo als er reeds honderden zijn, toe. De liefhebberij voor dat genre schijnt echter meer bij sommigen onzer Auteurs te bestaan, dan bij het publiek, dat die verhalen, welke met de liefde van ridders en jonkvrouwen en nonnekijns beginnen, en met moord en doodslag eindigen, nog al vervelend vindt. Dat publiek heeft meer smaak

[p. 52]

in bijdragen zoo als het van den geestigen ouden Heer smits gewoon is te ontvangen, en zal in zijne Satire op de ook in dorpen doordringende valsche beschaving, onder den titel: ‘Een gelukkig dorpje’, maar al te veel waarheid ontdekken. Aangenamer dan op die zoo donkere zijde te zien, is het ons op lichtzijden in het Geldersche volksleven te staren. Zulk eene lichtzijde wordt ons door den Heer j.j. cremer te aanschouwen gegeven, waar hij in ‘Deine-meu’ ons eene eenvoudige boerin schetst, die, vreemd van kwezelarij en uiterlijk vertoon, rijk is in werken van waarachtige liefde. Dit stukje, dat voor het grootste gedeelte in den Betuwschen tongval is geschreven, onderscheidt zich door losheid en natuurlijk gevoel, die grond geven om van den jeugdigen Schrijver, indien hij in dit genre zich wil oefenen, in het vervolg veel goeds te verwachten. ‘Vrijheid en Verdrukking’, eene schets uit het Graafschap, van arnold de V, dat, deels in het daar gesproken dialect is geschreven, is noch wat vorm, noch wat inhoud betreft, met de novelle van cremer te vergelijken. Intusschen verdient ook dit stuk, zoowel als ‘En redenoasie oaver de belastink op 't gemoal’ (Hoogveluwsche tongval), waarin over de algemeene bedilzucht onzes tijds op niet ongeestige wijze wordt geklaagd, en, eene belasting op dat gemaal als een probaat middel wordt voorgesteld, waarvan in een gepast voorbeeld uit vroeger tijd de kracht wordt bewezen. Zij die belang stellen in onze Nederduitsche taal, zullen dergelijke stukjes, waartoe ook ‘Schepen Herman’ behoort, met genoegen lezen. En van die zijde zijn Provinciale Volks-Almanakken, waarin dergelijke proeven voorkomen, zeker niet te verwerpen.

Wat voor 't overige de verzen betreft die hier voorkomen - deze behooren tot het zwakste gedeelte van den Gelderschen Volks-Almanak, maar hoe het mogelijk is dat zoutelooze rijmen als die van t.c.s. hier eene plaats kunnen vinden, bekennen wij niet te begrijpen.