Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1855

Proeve van een Ontwerp van Wet op de Schutterijen, met bijbehoorende Reglementen en Memorie van Toelichting, door A.C. Kouwens,Luitenant-Kwartiermeester bij de dienstdoende Schutterij te 's Gravenhage. Te 's Gravenhage, bij J.M. van 't Haaff. 1855. In gr. 8vo. VI en 55 bl. ƒ :-60.

Met veel genoegen hebben wij van dit wèl uitgewerkt stuk kennis genomen. Wij wenschten wel dat de Regering reeds zoo verre gevorderd ware om een dergelijk Ontwerp aan de Staten-Generaal voor te leggen; wat er nog in te veranderen valt, zou gereedelijk bij wijziging van regeringswege na het verslag der Rapporteurs, of des noods bij amendement kunnen geschieden.

Het komt er niet enkel op aan dat aan de grondwettelijke bepalingen van Art. 177, 188 en 189 uitvoering gegeven worde, maar het komt er ook vooral op aan, in welken geest dat geschiede. Dit Ontwerp heeft de goede bedoeling om de grondwettelijke voorschriften tot zoo vele waarheden te maken. Art. 177 der Grondwet zegt: ‘Het dragen der wapenen, tot handhaving der onafhankelijkheid van den Staat en tot beveiliging van zijn grondgebied, blijft een der eerste pligten van alle ingezetenen.’ Deze bepaling betreft niet slechts de dienst bij de nationale militie, maar ook de schutterlijke dienst,

[p. 786]

Tot dus verre heeft zij noch op de eene, noch op de andere hare toepassing gekregen: de nieuwe Wetten, waarbij die toepassing moet worden daargesteld, zijn nog in de maak: en bij de bestaande Wetten van oudere dagteekening zijn de beide onderwerpen zoo gebrekkig en onvolledig geregeld, dat aan herziening ook uit dien hoofde dringende behoefte bestaat. Wij achten het, met het oog op de zoo even genoemde bepaling der Grondwet, in dit Ontwerp eene eerste verdienste, dat de S. den last der schutterlijke dienst eerst en meest laat drukken op hen die bij de handhaving der grondwettige orde van zaken het meest belang hebben. Wij komen straks op dit punt nog nader terug.

Volgens Art. 189 der Grondwet ‘worden de sterkte en inrigting der militie en der schutterijen geregeld door de Wet’. De Grondwet bedoelt dus gelijktijdige regeling, immers in verband tot elkander: intusschen kunnen de beide onderwerpen niet wel bij ééne Wet geregeld worden: welke moet nu den voorrang hebben? Tot dus verre was men vrij algemeen van gevoelen dat de Wet op de militie aan die op de schutterij zou moeten voorafgaan. De S. heeft eene andere meening verdedigd, en op de wijze waarop hij zich van zijne taak gekweten heeft, schijnt het inderdaad uitvoerbaar, de Wet op de schutterij zoo in te rigten, dat zij niet naar de andere zou behoeven te wachten. Intusschen vernemen wij nu, dat de Wet op de militie eindelijk gereed gemaakt is om aan de Staten-Generaal te worden voorgelegd, en gaarne erkennen wij, voor dát geval, in onderscheidene opzigten aan de eerdere regeling der zaak van de militie de voorkeur te geven, omdat ettelijke beginselen, bij de Wet op de militie te bediscutiëren, ook in de Wet op de schutterij moeten worden teruggevonden: men denke slechts aan nommerverwisseling, remplaçering, straffen, enz.

In Art. 188 der Grondwet lezen wij voorts: ‘In de gemeenten worden schutterijen opgerigt. Zij dienen in tijd van gevaar en oorlog tot verdediging des vaderlands en ten allen tijde tot behoud der inwendige rust.’ Aan deze bepaling is, wat de schutterijen betreft, door den S. met getrouwheid gevolg gegeven: in zijn Ontwerp is de oprigting der schutterijen nergens verzuimd; maar, uit hoofde van ettelijke moeijelijkheden aan de inrigting verbonden, zullen in de gemeenten van

[p. 787]

minder dan 7000 zielen de schutterijen niet dienstdoende, maar rustende zijn; ten ware eenige dier gemeenten te zamen tot vorming eener dienstdoende schutterij zijn vereenigd: dit laatste denkbeeld, in Art. 91 van het Ontwerp verscholen, verdient vooral toejuiching: die rust betreft echter slechts den vredestijd; daar in tijd van oorlog of gevaar de leden van zoodanige rustende schutterij mobiel kunnen verklaard worden (zie Art. 92 en volgg.), even goed als de leden der actieve schutterij die in dezelfde termen vallen: zij zullen dan echter nog gekleed, gewapend en geoefend moeten worden, en staan daarin dus bij de actieve ten achter.

De S. geeft een Ontwerp van Wet in 122 artikelen; maar daarbij behooren dan nog twee Reglementen, welke, naar des Schrijvers bedoeling, evenzeer door de Wet, niet bij Koninklijk Besluit zullen moeten worden vastgesteld: 1^o. Reglement op de werkzaamheden van de Raden van Onderzoek en Beoordeeling der Schutterijen, van 24 artikels; en 2^o. Reglement op de Straffen en het behandelen der Strafzaken, 68 artikels groot. In die Reglementen komen onderscheidene punten voor, die, als beginsels, welligt in de Wet zelve zouden moeten worden opgenomen. Eene beknopte Memorie van Toelichting besluit dit werkje.

Het is onze bedoeling niet, het Ontwerp in bijzonderheden te onderzoeken: enkele opmerkingen willen wij echter, in het belang der goede zaak, niet achterhouden.

De S. geeft eene veelomvattende uitlegging van de bepaling van Art. 58 der Grondwet: ‘De Koning heeft het oppergezag over zee- en landmagt’; hij past die bepaling in zeer ruime mate op de schutterijen toe: men zou welligt eenige meer wettelijke waarborgen verlangen, dat van de Koninklijke magt door geen Minister misbruik zou kunnen worden gemaakt om de ingezetenen te kwellen, of meer van hen te vergen dan door de Grondwet kan zijn bedoeld.

Het Ontwerp is in negen Afdeelingen verdeeld: de eerste bevat hoofdbepalingen; de tweede regelt de aangiften en inschrijvingen voor de schutterijen; de derde handelt van de raden van onderzoek en beoordeeling. Het komt ons, onder verbetering voor, dat aan deze raden eene te gewigtige plaats in het Ontwerp is aangewezen: zoo is, b.v., het regelen van het

[p. 788]

Actief gedeelte en de Reserve, eene taak waarvan, in verband met het eerste bij het Ontwerp gevoegde Reglement, zeer veel afhangt, maar het blijkt niet dat deze regeling, welke aan die Raden is opgedragen, onder behoorlijke Contrôle is gesteld: en toch is die volstrekt noodig, vooral als men nagaat dat van deze Commissie zal afhangen, het hoofdbeginsel der nieuwe Wet in toepassing te brengen, dat, namelijk, ieder ingezetene, en wel vooral de meergegoede die niet van den handen-arbeid leeft, tot de schutterlijke dienst is geroepen. Het beroep op Gedeputeerde Staten is bij Art. 28, naar het schijnt, ook te veel beperkt, en het bij Art. 29 gevorderd depôt van gelden is te veel omslagtig. De vierde Afdeeling betreft de Actieve gedeelten der schutterijen: daar vinden wij onder anderen de bepaling in Art. 46, dat ieder lid der schutterij, beneden den rang van officier, bij het actief gedeelte geplaatst, eenmaal in de vijf jaren voor rekening der gemeente de uniform-kleeding kan ontvangen: het beginsel keuren wij beter dan dat van de tegenwoordige Wet, volgens welke alleen onvermogenden hunne kleeding gratis kunnen bekomen: maar de last voor de gemeente zal vrij drukkend worden, ten ware men er in slagen mogt aan het zelf-bekostigen der uniform eenig meerder voorregt te verbinden: ook zal het voldoende zijn dat de kleeding éénmaal, bij de intrede in de schutterlijke dienst, gratis worde verstrekt. De vijfde Afdeeling handelt van de Schutters-Raden. In Art. 78 wordt voor het voornaamste deel van den werkkring dezer Raden naar het tweede Reglement verwezen; want de straffen, het toepassen der straffen, het behandelen der strafzaken, en het ten uitvoer leggen der vonnissen en bevelschriften, worden met geen woord in deze Wet, maar alleen bij het Reglement geregeld. Wij mogen wel lijden dat deze Code Pénal de la garde civique op die wijze afgezonderd gehouden worde; doch tegen het Reglement zelf hebben wij groot bezwaar, voornamelijk uit hoofde dat de straffen, voor elk vergrijp toe te passen, te veel aan de willekeur van den schutters-Raad zijn overgelaten, en omdat het appèl voor den veroordeelde te zeer is beperkt en voor den Auditeur bij den schutters-Raad geheel is uitgesloten. Ook kenmerken zich de bepalingen omtrent de verdediging niet door bijzondere ingenomenheid met dit aangeboren regt. De zesde Afdeeling betreft de rustende schutterijen; de zevende, de mobiele schutterijen. Hier is het

[p. 789]

goede beginsel weder opgenomen der verdeeling in klassen, zoodat de vaders van huisgezinnen minder zullen worden blootgesteld aan mobilisering en gevaar dan de ongehuwden, of kinderlooze echte lieden. In deze Afdeeling is ook de nommerverwisseling geregeld, en de regeling der plaatsvervanging (bij gebreke van militie-Wet) aan den Koning opgedragen, om die in harmonie met de militie-Wet tot stand te brengen: het is echter bij ons nog niet uitgemaakt of, gelijk des S. bedoeling schijnt te zijn, de nommerverwisseling en plaatsvervanging alleen moeten worden toegelaten ten behoeve van hen die voor de mobiele schutterij zijn aangewezen.

De achtste Afdeeling houdt eenige algemeene bepalingen in. De negende bevat overgangsbepalingen, onder den min voegzamen titel van: het daarstellen der schutterijen volgens deze Wet. Bij de Reglementen zullen wij, na het reeds aangemerkte, nu niet opzettelijk stilstaan.

De Memorie van Toelichting is zeer beknopt; te beknopt welligt, inzonderheid waar het de vergelijking betreft met de bestaande Wetgeving; en toch zouden daaromtrent nog al eenige saillante punten zijn mede te deelen, die de behoefte aan herziening nog nader staven, en de doelmatigheid der voorgestelde bepalingen nog beter doen uitkomen: wij willen alleen de uitvoering der vonnissen van de schutters-Raden noemen, waaromtrent thans schier niets geregeld is, en hier zeer doelmatige voorschriften worden voorgesteld.

De S. verklaart in zijn Voorberigt, blijkbaar met overgroote bescheidenheid, dat hij zich reeds ruimschoots beloond achten zal, wanneer zijn Ontwerp slechts tot een beter aanleiding geeft; maar men moet op dit woordje ‘beter’ den klemtoon laten vallen; en dan vreezen wij dat de belooning, indien zij ooit komen zal, toch nog lang achterwege zal blijven!