Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1855

[p. 601]

Musterstücke Niederdeuts(c)her Prosa. Ein Uebungsbuch zum Uebersetzen ins Hochdeutsche für höhere Lehranstalten, von m.r. bruck, öffentl. Lehrer am Gymnasium zu Gouda. Zu Gouda, bei R. Vogelensank. 1854. In kl. 8vo. 133 bl.

Blijkens de Voorrede is dit werkje eenigzins als eene aanvulling te beschouwing van des Schrijvers onlangs in 't licht gekomen ‘Hoogduitsche Spraakleer voor Nederlanders’. Te recht keurt hij het overzetten van onzamenhangende volzinnen af, als eene oefening door welke nooit de ware stylistische vaardigheid kan worden verkregen; en door proeven uit de beste Nederlandsche Schrijvers daarvoor in de plaats te stellen, wilde hij te gelijk den zin voor klassiciteit bij zijne leerlingen opwekken.

Tot dit laatste doel is de keuze der stukken, ofschoon eenzijdig en slechts tot de historieschrijvers uit de laatste vijftig jaren beperkt, op zich-zelve meestal voldoende: bilderdijk, bosscha, ter haar, simon stijl, van der palm wisselen af met van kampen, konijnenburg, stuart, en anderen. Maar hoe bij de jongelieden voor welke de Heer bruck zijn boek bestemt, reeds aan zoo iets kan gedacht worden, is ons een raadsel bij het zien van de verbazende menigte noten die hij voor hen noodig gekeurd heeft, en van de uitvoerigheid waarmede ook datgene opgehelderd wordt wat tot de allereerste beginselen behoort. Schier om de vijf, drie, twee woorden vindt men de aanduidende cijfers door den tekst gezaaid, zoodat men bij den eersten oogopslag slechts algebraïsche grootheden met eene tallooze menigte exponenten meent te zien. Zoo vindt men, b.v., van bl. 94-97, bij een stukje waarvan de tekst te zamen naauwelijks twee klein-octavo bladzijden uitmaakt, niet minder dan negen-en-tachtig noten gevoegd. Dit is trouwens de fout van zeer vele vertaalboeken voor oude en moderne talen, dat zij van het geheugen en de oordeelskracht der leerlingen veel te weinig vergende, die vermogens door gebrek aan oefening helpen verstompen. In dit boek doet dit niet alleen het aantal, maar ook de aard der aanteekeningen. Reeds in het Voorbericht verklaart de Schrijver-zelf: de volzin-deelen die bij 't vertalen in het Hoogduitsch geheel andere vorm en constructie dan in 't Nederduitsch hebben, volledig in hun

[p. 602]

zamenhang naar het Hoogduitsche spraakgebruik, in de noten te hebben overgezet. Doch ziedaar nu juist aan den leerling de gelegenheid ontnomen tot hetgeen hem allermeest noodig is. Immers alleen het nadenken over de vereischte ‘andere vorm en constructie’ kan den bepaalden aard van het behandelde taalëigen doen kennen. De Schrijver zal ons toestemmen dat eene voorname, zoo niet de voornaamste, voorbereiding tot het vertalen uit het Neder- in het Hoogduitsch bestaat in het leeren onderscheiden van de synonymen en vooral de homonymen dezer beide zoo zeer verwante talen. Daarin toch wordt het allermeest gedwaald: ja, die Hollandsche geleerde welke in Duitschland reizende en de taal des lands willende spreken, aan eene table d'hôte sprak van het huis dat hij gekocht had, en den Kellner verzocht om eene flesch wijn voor hem zu bellen, was niet anders dan eene type van de meesten zijner jonge landgenooten. - Doch is, na het begrijpen van eene algemeene, grondige karakterschets van de Duitsche taal, de leerling met het onderscheiden der homonymen eenigzins vertrouwd, dan zullen de uitvoerige noten in dit boekje hem geheel overtollig zijn. Deze mogen overigens in 't algemeen voor de enkele woorden juist, voor de volzindeelen ongedwongen worden genoemd, en zullen het boek voor de eerstbeginnenden allezins bruikbaar maken, te meer daar het, behalve een vijftiental door den Schrijver-zelf opgegeven, verder door geene zinstorende drukfeilen wordt ontsierd. Doch voor ‘höhere Lehranstalten’ weten wij, uit eigene ervaring, geene doeltreffender methode aan te bevelen dan deze: men legge den leerlingen vertalingen voor van meesterstukken uit die taal welke zij bestuderen, late hen die overzetten en leze hun later het origineel voor tot naauwkeurige vergelijking van hunne reproductie daarmede. Deze oefening ontwikkelt het oordeel en de stylistische vaardigheid te gelijk. De reeds genoemde ‘Hoogduitsche Spraakleer voor Nederlanders’ van den bekwamen Schrijver bevat eene bloemlezing van stukken uit de werken der voornaamste Hoogduitsche dichters, van klopstock tot op onzen tijd. Eene dergelijke bloemlezing uit prozaschrijvers, tot het genoemde doel in onze taal overgebracht, zou, naar onze overtuiging, een nog doelmatiger werk zijn.

j.h.g.