Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1855

[p. 461]

Boekbeschouwing.

Het Evangelie der Genade, door Jezus Christuszelven verkondigd in de gelijkenis van den verloren Zoon; door S. Hoekstra, Bz.,Predikant te Rotterdam. Te Sneek, bij van Druten en Bleeker. 1854. In gr. 8vo. 164 bl. ƒ 1-30; geb. ƒ 1-60.

Er bestaat in onze dagen eene groote menigte geschriften van stichtelijken inhoud, en het aantal wordt nog gedurig vergroot door allerlei vertalingen, vooral uit het Engelsch. Zonder nu iets te willen afdingen op hetgeen er goed is in onze stichtelijke lectuur, meenen wij toch dat zij - en dit geldt van de producten onzer overzeesche naburen vooral - aan eenzijdigheid lijdt en te weinig, door bevordering van helder inzigt in de waarheid, wezenlijke stichting zoekt aan te brengen. Eerst waar oog en hart voor de waarheid ontsloten zijn en het Evangelie gekend wordt zoo als het is, mag men goede, duurzame vruchten van zulke geschriften verwachten. Daarom verblijden wij ons, zoo dikwijls bekwame, wetenschappelijk gevormde mannen de pen opvatten, om ook voor de Gemeente nuttig te zijn. En wanneer het dan blijkt dat zij aan helderheid van opvatting eenvoudigheid van voorstelling en diepte van ontwikkeling paren, en daarbij de behoeften in het oog houden van de tegenwoordige Christenheid, en een toon weten aan te slaan, geëvenredigd aan de vatbaarheid hunner vermoedelijke lezers, dan juichen wij hunne pogingen toe, en bidden er zegen over af.

De Rotterdamsche hoekstra heeft in dien zin een uitnemend werk verrigt door 't schrijven van het bovengenoemde boekje. Hij-zelf berigt ons dat hij er verpoozing in gezocht heeft van meer wetenschappelijke studiën, en wij durven hem wel aanmoedigen, om meermalen op soortgelijke wijze de Gemeente van ons Vaderland aan zich te verpligten. Tot zijn oogmerk maakt hij van de gelijkenis, die naar den ‘verloren Zoon’ genoemd wordt, maar eigenlijk het verhaal bevat van den vader met zijne twee zonen, een in ons oog meesterlijk gebruik. Na eenige voorafgaande opmerkingen ter inleiding,

[p. 462]

waarbij hij o.a. ook de vraag beantwoordt: waaraan het mag zijn toe te schrijven, dat lukas de éénige is die deze gelijkenis in zijn Evangelie heeft opgenomen? volgt hij haar op den voet. Volkomen juist geeft hij haren korten inhoud in deze woorden op: ‘De volle begenadiging van den boetvaardigen zondaar door God, eene diepe beschaming van den eigengeregtige, die in zijne gedachten den broeder, maar in waarheid zich zelven van Gods vaderhart buitensluit’. En dan handelt hij achtereenvolgens over al de bijzonderheden die daarin voorkomen. Daarbij veroorlooft hij zich echter nu en dan eene uitweiding die ter zake dient. Zoo beantwoordt hij, na den eersten stap te hebben overwogen, de belangrijke vraag: ‘waarom laat God de zonde toe?’ En als hij het leven in de zonde, de blindheid des zondaars en de bezolding der zonde menschkundig geteekend heeft, doet hij de kracht der ‘kastijding tot bekeering’ kennen. Zoo schetst hij ook Gods vaderhart over zijne zondige kinderen niet zonder van Hem tevens vrij uitvoerig te verklaren: ‘onze Vader in den hemel is een heilig God’. En wederom, als hij van de volkomen vergeving, die den boetvaardigen zondaar ten deel valt, heeft gewaagd, beantwoordt hij een tweetal vragen, daarop betrekkelijk: ‘is deze leer niet schadelijk voor het zedelijke leven?’ en ‘volgt uit deze gelijkenis, dat God de begenadiging des zondaars niet uitsluitend aan jezus christus en zijn verlossingswerk zou hebben verbonden?’ Maar lazen wij dit alles met goedkeuring en gereede toestemming, voortreffelijk vooral vonden wij hier, aan het einde, het rampzalig zelfbedrog der eigengeregtigheid voorgesteld en den eigengeregtige geteekend, zoo als hij onvatbaar is voor alle ware zaligheid. Voor menigeen, wien het slot der gelijkenis, waarin hare eigenlijke hoofdstrekking gelegen is, tot dus verre een raadsel was, zijn hier opmerkingen geschreven, die niet ernstig genoeg kunnen ter harte genomen worden. En het geheele boekjen is zóó zuiver Evangelisch, zóó innig gemoedelijk en zóó echt populair, dat wij er de meest algemeene verspreiding van wenschen, en van die verspreiding, onder hoogeren zegen, de meest overvloedige vrucht verwachten mogen.

Onder de eenvoudig ware opmerkingen, zoo als er hier velen voorkomen, die doorgaans vergeten worden, behoort ook deze: dat er in de Evangeliën vooral twee soorten van gelijkenissen

[p. 463]

zijn. Sommigen zijn louter zinnebeelden, waardoor in verbloemde taal de verhevenste waarheden worden verkondigd; anderen zijn verhalen of vertellingen, waardoor jezus de eene of andere waarheid in een aanschouwelijk licht plaatst. Deze opmerking is daarom vooral van zóó veel gewigt, omdat men bij de eerste soort, met name bij de voortgezette leenspreuken, alles van trek tot trek mag toepassen, maar bij de laatste niet vergeten moet dat het geheele verhaal altijd slechts strekt om ééne waarheid in het licht te stellen, terwijl al het overige niet regtstreeks tot de gelijkenis behoort en niet, dan met groote behoedzaamheid, overgebragt mag worden. Had men dit steeds in het oog gehouden, hoe vele valsche voorstellingen en zoete spelingen des vernufts, waaraan ook nog in onze dagen niet weinigen zich schuldig maken bij de behandeling van de gelijkenissen onzes Heeren, zouden er achterwege gebleven zijn! - Niet minder juist is de onderscheiding, die hier gemaakt wordt tusschen gevoel van zonde en gevoel van schuld. Zonde-gevoel is er in ons, wanneer al het hatelijke, verkeerde en verfoeijelijke van onze eigene zonde ons regt levendig voor den geest staat, zoodat wij een innerlijk en groot mishagen hebben in ons-zelven; schuldgevoel hebben wij, wanneer wij ons-zelven waarlijk kennen als strafwaardig en verdoemelijk voor God, en het ons loodzwaar drukt, dat wij ons misdadig vergrepen hebben tegen den Heilige en ons als opstandelingen tegen God gedragen. Eerst door het geloof in Gods genade gaat het ware schuldgevoel over tot hetgeen de Schrift ‘droefheid naar God’ noemt. - ‘'t Was’ - zoo leest men hier (bl. 65) - ‘eene dwaling, toen men vooral in vroegere dagen leerde, dat de mensch volstrekt onmagtig zijn zou, om terug te keeren van zijnen zondigen weg; dat de vrijmagtige God daartoe bij elken mensch op nieuw een wonder moest doen, zoodat eigenlijk de mensch, wat het werk zijner bekeering betreft, niet veel meer zijn zou dan een lijdelijk werktuig in de hand van God. Nog grooter echter noem ik de dwaling van hen, die de menschelijke onmagt loochenen, of moenen, dat bij den zondaar het ernstige willen genoeg is, om zich uit de ellende zijner zonde op te beuren.’ - Van groote bezonnenheid in het oordeelen getuigt hetgeen hier voorkomt (bl. 92) over ‘de worsteling der schuldige ziel met God’, waarvan niet weinige Christenen met zekere vóórliefde

[p. 464]

spreken, haar vergelijkende met de worsteling van jakob met den engel des Heeren. Er wordt, namelijk, aangewezen op menschkundige gronden: dat daarin eene groote en diepe waarheid verborgen ligt met dwaling vermengd, en dat de dwaling dáár begint, waar het zelfbedrog en de geestelijke hoogmoed een aanvang nemen. - Met opzigt tot den oudsten zoon wordt (bl. 140) opgemerkt: dat wij hem in een enkel veelbeteekenend woord zijnen geheelen gemoedstoestand hooren openleggen, als hij tot zijnen vader zegt: ‘Zie, ik dien u nu zoo vele jaren’. Dienen, dat was dan de eenige betrekking waarin de zoon tot den vader zich stelde; het eenige wat, naar zijne meening, bij den vader in aanmerking moest komen. Maar terwijl de zoon slechts van den arbeid spreekt, in de dienst des vaders verrigt, toont hij niet eens het onderscheid te begrijpen, dat er van den kant des vaders bestond, tusschen eenen zoon en eenen huurling, ook al was deze laatste in alles getrouw. Dienen geschiedt met het oog op het loon en uit het beginsel van eigenbelang; wie van dienen spreekt, beschouwt het doen van zijnen pligt als eene dienst, die hij aan God bewijst, niet als eene openbaring van een liefdevol en dankbaar hart, veelmin als een heerlijk voorregt, dat hij van God ontvangen heeft en waarvoor hij God niet genoeg kan danken. Maar zulk een dienen, waarbij men de gedachte aan eigen verdienstelijkheid, niet de dankbare liefde tot den Vader, waarbij men alzoo zich-zelven en niet God op den voorgrond stelt, wat is het anders dan verfijnde, maar daarom te ziel-doodender zelfzucht, die de moeder is van alle zonden?

Wij mogen niet eindigen, zonder het overvloedig en zeer gepast gebruik te hebben geroemd, dat er in dit boekje van den Bijbel en ook, nu en dan, van de Apokryphe Boeken des O. Verbonds gemaakt is, en den Heer hoekstra dank gezegd te hebben voor zijne kostelijke gave, even als den Uitgevers voor het sierlijk kleed, waarin zij haar gestoken hebben.