Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1855

Anna magdalena van reibnitz, een kind uit, en eene vrouw in een gemengd huwelijk. Eene bijdrage tot de geschiedenis der ellende van gemengde huwelijken. Naar het Hoogduitsch van Dr. Ahlfeld.Vrij bewerkt door A. Radijs,Pred. te Doesborgh. Uitgegeven tot een weldadig doel. Te Doesborgh, bij J. van Schattenkerk. 1854. In kl. 8vo. 97 bl. ƒ :-60.

In weerwil van het Christelijk onderwijs, dat in onze dagen overvloediger en doelmatiger dan vroeger wordt medegedeeld, en tot het ontvangen waarvan tegenwoordig de ruimste gelegenheid bestaat, is het toch niet te ontkennen, dat nog bij velen in alle standen de diepste onkunde heerscht omtrent het wezen en de waarde der Evangelische Belijdenis; en het natuurlijk gevolg daarvan is: onverschilligheid omtrent de echt-Christelijke godsdienst zelve; want hoe zal men prijs stellen op iets dat men niet kent, of waarvan men de waarde niet kan schatten? Het is dus geen wonder, dat zulke diep onkundigen en onverschilligen eene gemakkelijke prooi worden voor de altijd werkzame en listige propaganda, die, het beginsel vasthoudende: ‘dat het doel de middelen heiligt’, er altijd op uit is, om het getal der volgelingen van Rome te vermeerderen. In de gemengde huwelijken vindt zij daartoe vooral eene gereede aanleiding, en hoe zeer het bij den eersten opslag onverklaarbaar schijnt, waarom dan toch de Roomsche geestelijkheid tegen dergelijke huwelijken, die hare plannen in de hand werken, zoo zeer is ingenomen, verdwijnt toch dit raadselachtige bij de opmerking, dat zij er in het algemeen dáárom tegen ijvert, omdat het gevaar altijd bestaat (en het ontbreekt daarvoor niet aan talrijke bewijzen), dat door de echtverbindtenis van Roomschen en Protestanten het licht voor de eerstgenoemden kan opgaan, en zij er door bekend kunnen worden met de duisternis der Moederkerk; hoewel overal waar dit, wegens de onkunde van den Protestantschen man of vrouw, het geval niet is, de hiërarchie zich ijverig werkzaam betoont in de uitbreiding van haar gebied.

[p. 410]

Tot waarschuwing tegen dit gevaar dient het hier aangeekondigde geschrift, welks inhoud méér geeft dan de titel belooft; immers vinden wij van bl. 1-50 eerst een woord vooraf over gemengde huwelijken, en dan daarna de geschiedenis der vrijvrouwe anna magdalena van reibnitz, van bl. 51-97.

Hoezeer wij in het Evangelie nergens een stellig verbod tegen gemengde huwelijken aantreffen, gelooven wij nogtans, dat zij ten hoogste onraadzaam, ja, noodlottig zijn; en dat het hoe langer zoo meer van belang wordt, onze Protestanten hierop opmerkzaam te maken. Menigen nuttigen wenk bevat daaromtrent dit werkjen van ahlfeld, dat, vrij bewerkt door den Heer radijs, uit het Hoogduitsch in onze taal is overgebragt, en welks verspreiding wij, ook wegens het beoogde weldadige doel der uitgave, gaarne door onze aanbeveling willen bevorderen.

Bij de lezing van het eerste gedeelte hebben wij echter den wensch niet kunnen onderdrukken: dat de Eerw. Vertaler in plaats van ons eene ‘vrije bearbeiding’ van het woord van ahlfeld te leveren, dat woord liever geheel omgewerkt, en bij wijze van Inleiding de oorzaken opgegeven had, waarom er nog zoo vele gemengde huwelijken bestaan: als voor de hand zou het dan gelegen hebben, de veelsoortige nadeelen aan te toonen, die daarvan altijd de onafscheidelijke gevolgen zijn; terwijl ten slotte de middelen hadden kunnen worden aangewezen, om het sluiten van gemengde huwelijken te voorkomen, of om, waar zij ongelukkig reeds bestaan, de nadeelen en jammeren er van te verzachten. Wij durven den Eerw. radijs dit denkbeeld in nadere overweging geven, en daar wij hem ten volle voor de populaire ontwikkeling er van berekend achten, twijfelen wij niet of hij zou eene wezenlijke behoefte voor velen vervullen, met dit onderwerp eens opzettelijk te behandelen.

Wat nu het verhaal der vrijvrouwe van reibnitz betreft: het is eigenlijk eene verzameling van aanteekeningen, die zij, op begeerte van Christelijk gezinde vrienden, en tot aandenken voor hare kinderen en bloedverwanten, uit hare lijdensgeschiedenis, als kind uit een gemengd huwelijk en als echtgenoote van een Roomschgezinde, heeft opgeschreven. Het draagt even veel inwendige kenmerken van echtheid, als het door uitwendige boven allen twijfel verheven is. De toon er van

[p. 411]

is eenvoudig, gemoedelijk, en liefderijk ook jegens hare vervolgers. Het geheel laat zich niet lezen zonder aandoening, en bij het slot verheugt men zich hartelijk in de zegepraal des geloofs, behaald wel is waar ten koste van levensrust en tijdelijke goederen, maar bekroond daarentegen met den vrede der ziel, de gunst van God, en de meest onverwachte uitkomsten.

Als op bl. 1 gezegd wordt: dat de tegenwoordige Paus pius IX den diepen weerzin der Katholieke (?) Kerk tegen de gemengde huwelijken heeft uitgesproken; dan vatte men dit niet zoo op, als of deze Paus de eerste geweest ware die zijn afkeer daarvan openlijk had doen blijken; immers, reeds lang was het een der regelen van het Roomsche kanonieke regt, ‘dat men met ketters geene huwelijksverbindtenis mag aanknoopen, noch aan hen zijne kinderen als echtgenooten overgeven; dat men alleen de kinderen van ketters ten huwelijk mag nemen, wanneer zij zich verbinden Christenen en Katholieken te zullen worden’. De Pausen hebben deze wet steeds gehandhaafd; en dientengevolge verklaarde pius VIII bij zijn bréve van 25 Maart 1830 alle gemengde huwelijk voor ongeoorloofd, maar voor geldig; en verbood de kerkelijke inzegening niet, waar men waarborgen gaf voor de Roomsche opvoeding van alle kinderen. In beide gevallen vergunde hij het sluiten des huwelijks in tegenwoordigheid eens priesters, zonder eenige kerkelijke plegtigheid (praesentia passiva), maar ook zonder kerkelijke censuur. Men weet, tot welke beroerten deze bréve in Pruissen tusschen het Gouvernement en den Aartsbisschop van Keulen, clemens droste zu vischering, in 1836 aanleiding heeft gegeven.

a.

p.