Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1855

Stellingen en Overwegingen nopens eenige moeijelijke theoretische Vraagpunten van Volks- en Staatshuishoudkunde; door A. Elink Sterk, jr.Te Amsterdam, bij Johannes van der Hey en Zoon. 1854. In gr. 8vo. VIII en 149 bl. ƒ 1-50.

De geachte S., opgemerkt hebbende dat, door de vertaling van vele buitenlandsche geschriften over volks- en staatshuishoudkunde, vele tegenstrijdige begrippen verspreid en vele onbestemde uitdrukkingen vermenigvuldigd worden, heeft eene poging aangewend om de benaming, den omvang, de grenzen dezer wetenschap zelve nader en juister te bestemmen, en om de denkbeelden die tot grondslag dier wetenschap liggen moeten, beter te bepalen; hij bestrijdt daarbij eenige dwaalleeringen, die van tijd tot tijd zijn ingeslopen, en tracht de verschilpunten, die soms meer in vorm en uitdrukking dan in wezenlijkheid bestaan, tot éénheid te brengen. Allereerst geeft hij der wetenschap eene nieuwe benaming: zij zal nu huishoudkunde heeten, waarvan volks- en staatshuishoudkunde twee verschillende deelen zijn; van elk dier deelen bepaalt hij omvang en grenzen. Huishoudkunde is bij hem ‘de kennis en leer van het oordeelkundig gebruik van de verschillende middelen die in de Natuur gelegen zijn, tot 's menschen onderhoud en verbetering van zijnen toestand’; volkshuishoud-

[p. 331]

kunde bevat de leer der verschillende bestanddeelen van het volksvermogen, enz.; staatshuishoudkunde moet kennis nemen van de slotsommen van volkshuishoudkunde, statistiek en staatsregt, als grondslagen, enz. (bl. 1-31); waarbij men op bl. 143 vergelijke de door den S. gegeven synoptische voorstelling van het verband der wetenschappen; men ziet ze daar alle in verschillende cirkels ronddraaijen.

Vervolgens verklaart de S. de benamingen van rijkdom, nut, waarde en prijs. Rijkdom is ‘bezit van middelen tot stoffelijke welvaart’; rijkdom der volken in politischen zin bevat alle wettige zaken, in économischen zin alle waardeerbare zaken, in maatschappelijken zin al wat ruilings-waarde heeft. Waarde is erkenning van voorwaardelijk nut, of wel de bijzondere of maatschappelijke schatting of erkenning van bruikbare nuttigheden; wel te onderscheiden van waardij of waardijën, dat zijn goederen, waaraan maatschappelijke waarde is toegekend. De S. handhaaft het onderscheid tusschen gebruiks-waarde of aanwending tot nut, en ruilings-waarde of verwisselbaarheid tot eenigen prijs; prijs is waarde in ruiling, naar gelang van plaats, tijd en omstandigheden (bl. 32-73).

Daarna bepaalt de S. de bestanddeelen en de schatting van den volksrijkdom, waaromtrent hij twee stellingen verdedigt, die wij voorzigtigheidshalve met zijne eigene woorden zullen wedergeven: 1^o. ‘Zij, die vele van die erkende of gewaardeerde nuttigheden ter hunner beschikking hebben, welke men waardijën noemt, hebben daardoor het middel om over vele andere gelijksoortige zaken te beschikken. Hierin stelt men hun bijzonderen rijkdom, gelijk vele van die rijkdommen, in kleinere of grootere portiën over de maatschappij verspreid, den maatschappelijken rijkdom vormen, of althans daarvan het voornaamste kenteeken te aanschouwen geven.’ 2^o. ‘Het grootste deel der waardijën bestaat in nuttigheden, welke door den arbeid en verstandige verbindingen zijn daargesteld, met behulp van kapitalen, welke vooraf daargestelde nuttigheden zijn; een ander deel vormt zich uit hulpreikende diensten en aangewende middelen tot verwijdering van hindernissen; een derde deel uit gebruikmaking van een regt van eigendom, dat op bijzondere maatschappelijke beweegredenen berust.’ Wien het bij de lezing dezer stellingen een weinig mogt schemeren, hij zal zich bij de overdenking van derzelver ontwikkeling

[p. 332]

en verdediging misschien beter ingelicht vinden (bl. 74-87).

Als vervolg van het voorgaande, handelt de S. voorts over den berekenbaren vooruitgang van welvaart, waaromtrent hij drie stellingen ontvouwt (bl. 88-105).

Een afzonderlijk Hoofdstuk wordt daarna aan persoonlijke bekwaamheden, die wel geene ruilings-waarde, maar toch gebruikswaarde hebben, toegewijd; bij gelegenheid waarvan de S. het verschil tusschen die beide denkbeelden nader uiteenzet (bl. 106-120). Een laatste Hoofdstuk is aan den grondeigendom gewijd; waarover almede drie stellingen worden verklaard (bl. 121-134).

Daarmede is eigenlijk het boek uit; maar, naar aanleiding van een inmiddels uitgegeven Fransch geschrift, spreekt de S. nog over ‘overdreven verwachtingen’ daarin vervat, en door hem bestreden (bl. 135-140).

Een Supplement bevat, behalve de reeds vermelde Synoptische voorstelling, nog eenige aanteekeningen, en den bereids op bl. 1 aangekondigden Franschen tekst der door den S. in dit geschrift verdedigde theses, welke reeds vroeger in het Journal des Économistes is overgenomen, doch door drukfouten misvormd (bl. 141-149).

Het zij verre van ons, de wetenschappelijke waarde der door den S. verdedigde stellingen te betwisten; integendeel: over het algemeen zijn wij geneigd met hem in te stemmen, maar wij vermeenen dat, indien de wetenschap er al bij winnen moge, de gebruiks-waarde der wetenschap er niet veel door zal vermeerderen; met andere woorden: het komt Ref. bescheidenlijk voor, dat de afgetrokken (abstracte) voorstelling des Schrijvers niet zeer geschikt is om het gebruik zijner stellingen algemeen en populair te maken; en hij vreest derhalve, dat de S. zijn doel, om vaste beginselen en gelijkmatige uitdrukkingen omtrent de behandelde punten in de Nederlandsche geschriften over dit onderwerp te doen aannemen, niet zal hebben bereikt of welligt zal zijn voorbijgestreefd.