Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1855

Vaderlandsche Mannen en Vrouwen, een Leer- en Leesboekje voor de middelste Klasse der Scholen. Te Groningen, bij M. Smit. 1853. In kl. 8vo. 73 bl. ƒ :-20.

De ongenoemde Schrijver van deze Levensschetsen geeft, als de reden die hem tot de zamenstelling daarvan bewogen heeft, op: ‘dat de bestaande te wijdloopig zijn, den regten toon missen, en gedeeltelijk in den vorm van gesprekken zijn, waardoor de aandacht te veel afgeleid wordt’. Wij zijn dit niet met hem eens. De ‘Levensschetsen van Vaderlandsche Mannen

[p. 323]

en Vrouwen’, door de Maatschappij Tot Nut van Algemeen ten gebruike der scholen uitgegeven, munten, vooral in den vorm, ver boven de zijne uit. Daarom willen wij echter aan zijn boekje niet alle waarde ontzeggen. De kindertoon - en dit is de grootste verdienste - is er vrij goed in getroffen. Maar de stijl? - Men oordeele! In de Inleiding beginnen negen achtereenvolgende volzinnen met hetzelfde woord. Iets verder is het: ‘Ons Vaderland was steeds zeer rijk in voorname mannen en vrouwen. Vele voorname mannen en vrouwen zagen in ons land het eerste levenslicht, in wier geschiedenis wij zeer groot belang stellen. Die heeten daarom Vaderlandsche mannen en vrouwen. In alle tijden, zoo lang ons land bestond, leefden er zoodanige. Ja er zijn honderde personen die uitgeblonken hebben.’ Gelijke herhalingen treffen wij elders aan. Op bl. 13 wordt van de begrippen onzer Heidensche voorouders gezegd: ‘Als er eene ziekte onder de menschen of het vee heerschte, dan meenden zij, dat hunne goden op hen vergramd waren. Als er een hongersnood plaats had, dan dachten zij, dat hunne goden op hen misnoegd waren. Als er eene overstrooming plaats had, dan onderstelden zij, dat de goden hen wilden straffen. Als een vijandelijk volk hen aanviel, dan meenden zij, dat zij de gunst der goden verbeurd hadden, en zoo meer.’ Aldaar: ‘Hoe ongelukkig zou het toch zijn, zoo wij ook nog voor afgoden nederbogen. Hoe treurig zou het zijn, zoo wij vertrouwen moesten stellen in afgoderij. Hoe diep te beklagen zou het zijn, zoo ons de troost van het Evangelie ontbrak. En dit zou het geval zijn, zoo die Evangelieverkondigers hier niet gekomen waren. Dit zou het geval zijn, zoo er geene menschen geweest waren, die onze voorouders met God en jezus bekend hadden gemaakt.’ - Van laurens jansz. koster lezen wij (bl. 23): ‘Hij zelf bevroedde misschien ook niet, dat die kunst zoo groot was. Hij begreep misschien zelf niet, dat die kunst zulke verbazend groote gevolgen zou hebben. Hij kon niet denken, dat die kunst zoo veel invloed in de wereld zou uitoefenen.’ En zoo gaat het voort tot vervelens toe.

In Chronologie en Geographie is de Schrijver niet te huis. Hoe kan hij anders van jakoba van beijeren (bl. 18) zeggen: ‘dat zij, nog geene 20 jaren oud, Gravin werd’, daar zij bij

[p. 324]

het afsterven van haren vader niet meer dan 16 jaren telde. Wanneer hij er op laat volgen: ‘Alle steden van Holland keurden het’ (hare verheffing tot Gravin) ‘goed, behalve Utrecht’, dan vergeet hij, dat Utrecht niet tot Holland behoorde, en dat het Dordrecht was, dat de eerste van alle Hollandsche steden jan van beijeren als Ruwaard erkende. - Niet, zoo als bl. 19 voorkomt, deze haar oom, die toen reeds gestorven was, maar haar neef filips van bourgondië daagde glocester uit, nam haar te Bergen in Henegouwen gevangen, en voerde haar naar Gend. - Nog erger is het, dat hij (bl. 23) laurens koster onder jakoba's bestuur de boekdrukkunst laat uitvinden, en vijftig jaren later onder de regering van karel den Stoute doet geboren worden.

Is het ook te denken, dat, in een tijd toen de Romeinsche beschaving reeds onder de Batavieren ingang begon te verkrijgen, de beroemde civilis in zijne jeugd zonder onderwijs zou gebleven zijn, gelijk de Schrijver op bl. 1 verzekert? - Bl. 72 wordt gezegd: ‘dat het verblijf te Stokholm om de koude lucht aan de groot noch zijne vrouw beviel. De laatste, die haren man niet gevolgd, maar te Parijs gebleven was, kon daarvan geene ondervinding hebben, en de groot had reeds toen hij zich nog in Frankrijk bevond, besloten, zich in Zweden niet te vestigen.

Wij kunnen den Schrijver niet aanraden aan zijn voornemen, om een tweede Stukjen te laten volgen, uitvoering te geven. Ten minste zal hij daaraan meer zorg dienen te besteden, en zulke mannen en vrouwen moeten behandelen, die in de door ons genoemde ‘Levensschetsen’ niet voorkomen.

v.