Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1855

De Natuurkunde in de Volkschool. Eene bijdrage tot de methodische behandeling van het eerste onderwijs in de Natuurkunde. Tevens als leiddraad tot het doen van de eenvoudigste physische proeven, bewerkt door Dr. F.E.J. Crüger.Naar den derden Hoogduitschen druk vertaald door Dr. D.J. Steyn Parvé.Te Leyden, bij D. du Mortier en Zoon. 1854. ƒ 1-10.

De tijd is gelukkig te noemen waarin sprake is van ‘de Natuurkunde in de volkschool’ Niet, wanneer onder Natuurkunde verstaan wordt het slecht of gedeeltelijk verklaren van eenige Natuurverschijnselen; of eene schoolsche, afgezaagde wijze van voorstelling van Natuurwaarheden, zoodat deze ontoegankelijk blijven voor het jeugdig verstand; maar dán, wanneer de opvatting van het woord Natuurkunde die is, welke crüger als de éénige goede voorstaat, namelijk: eene eenvoudige mededeeling en verklaring aan de jeugd van de Natuurverschijnselen die zij, òf gezien, òf zelf waargenomen hebben, en van dezulken die onder hun bereik vallen, en niet slechts in hun geheugen, maar ook in hun verstand kunnen opgenomen worden. Het geheugen kan eene geheele zee van zaken opnemen, voor welke het verstand nog in geene jaren rijp wordt; maar zij verdampen ook weder als water. Dán eerst hebben zaken waarde, wanneer zij in het verstand zijn opgenomen, want dan zijn zij tot een eigendom geworden. Het geheugen leent, het verstand bezit. Daarom keuren wij alle boekjens af, die naar den vorm voor kinderen zijn, doch waarin die kinderen met feiten belast worden welke zij niet kunnen begrijpen. Het gevolg daarvan is natuurlijk, dat zij dien last van zich werpen en weinig of niets bewaren van al het geleerde en gelezene. Maar daarom ook zijn wij ingenomen met het boek dat wij nu aankondigen, hetwelk met een even zoo helder oordeel als nuttige bedoeling is geschreven. Dat doel is: den kinderen die Natuurverschijnselen te doen kennen, welke zij, bij eene duidelijke voordragt, in hun verstand kunnen opnemen. Crüger geeft de méthode daartoe aan. Hij vraagt:

[p. 298]

‘wat moeten de kinderen leeren?’ en: ‘hoe moeten zij het leeren?’ - dus ook: in welke volg-orde, en met welke hulpmiddelen, om verstaanbaar en duidelijk te zijn? Hoe weinig Schrijvers van werkjens over de Natuurkunde, voor de jeugd, hebben zich die vragen voorgesteld; of ten minsten hoe weinige hunner hebben er aan voldaan! - Hier zijn die vragen uitmuntend beantwoord; inzonderheid is dat het geval met de vraag: ‘op welke wijze moet de Natuurkunde in de volkschool onderwezen worden?’ - Laat zien wat door zien alleen kan begrepen worden, is een der hoofdregels die crüger ons inprent. Zijn onderwijs bestaat dan ook in het doen van proeven. - Een tweede hoofdregel bij hem is deze: wilt ge vervolgens het getoonde door voorbeelden nog duidelijker maken, neem die voorbeelden dan uit het dagelijksche leven, want die alleen treffen zij (de kinderen) dagelijks aan. Beschouw die voorbeelden uit een algemeen oogpunt, dán eerst zullen die proeven en die voorbeelden ingang vinden in het verstand. Wees daarbij eenvoudig in de keuze van hetgeen gij behandelt, want het kinderlijk verstand is eenvoudig. Gebruik ook de eenvoudigste hulpmiddelen: wat eenvoudiger kan gedaan worden is ongeschikt. Laat de physische kabinetten voor de geleerden, doch maak gij er u een voor ƒ 2,50; en laat ook uwe geleerde woorden achterwege, want kinderen zijn geene geleerden. - Zoodanig is, in 't kort en met andere bewoordingen uitgedrukt, de méthode van crüger.

Die méthode achten wij de éénige goede. Wilde men haar algemeen invoeren en dit werk in de plaats stellen van het legio leesboekjens, waarin over de Natuurverschijnselen onder schoolsche vormen gesproken wordt, dan zou men wèl doen. De Natuur zou dan voor de leerlingen toegankelijker worden; de waarheden die zij er dan leerden verstaan, zouden hunne hoofden en harten verrijken en veredelen, en hen vrijwaren tegen vooroordeelen, die anders naderhand in menigte bij hen kunnen ontstaan.

Wij kunnen dit werk van crüger niet genoeg aanprijzen. Hun die het eerste onderrigt in de Natuurkunde op de scholen van lager onderwijs moeten geven, bevelen wij 't inzonderheid aan; als handleiding niet alleen tot een vruchtbaarder onderwijs - daar de méthode duidelijk en helder is uiteengezet - maar ook tot de meest mogelijke eenvoudigheid in de

[p. 299]

noodige proeven. Ook de volg-orde waarin de proeven genomen zijn, zal men zich ten nutte kunnen maken. Worden die proeven op eene aangename en bevattelijke wijze getoond en toegelicht, dan zullen ze als eerste beginselen zéker voldoende zijn. Niet juist in het vele steekt waarde; liever wat minder behandeld, maar dat mindere dan beter.

Elk die in het onderwijs der Natuurkunde in de volkschool belang stelt, zal den Heer steyn parvé dankbaar zijn voor de uitmuntende vertaling die hij van dit boek heeft geleverd. Moge zijn wensch vervuld worden: dat het worde verspreid en gelezen, en vooral ingang vinde bij hen die het eerste onderwijs in de Natuurkunde aan de jeugd moeten geven.