Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1855

Woordenboek van Americanismen. Eene Lijst van Woorden en Zinnen, gewoonlijk als eigenaardig aan de Vereenigde Staten beschouwd; door John Russell Bartlett,bewerkt door M. Keyzer.Te Gorinchem, bij J. Noorduyn en Zoon. 1854. Vierkant klein formaat. XXX en 96 bl.

Menigeen zal welligt vragen: waartoe behoeven Nederlan-

[p. 35]

ders een Woordenboek van Americanismen? Oppervlakkig schijnt die vraag gegrond. Werken van Amerikaansche Schrijvers komen weinig tot ons, en worden bovendien meestal gelezen door wetenschappelijke mannen, die diep in de kennis der Engelsche taal zijn doorgedrongen. Iets anders is het met werken van Engelsche Schrijvers, zoo als van dickens, lever, en anderen. De goedkoope uitgaven daarvan, die wij uit Frankrijk of Duitschland ontvangen, komen ook in de handen van lezers die het Engelsch niet volkomen verstaan. In die werken vindt men de taal van het dagelijksch leven, waarin niet weinig voorkomt van 't geen door den Engelschman cant words, cant phrases, en door den Heer keyzer bargoensch, of in het Amerikaansch slang words wordt genoemd. Menigeen stuit daar op. Daar dit het geval is met vele werken van Engelsche Schrijvers, kan 't wel niet overbodig worden geacht, als iemand zich de moeite geeft ons bekend te maken met het bargoensch, dat vooral in Noord-Amerika, in de volkstaal, in dagbladen, in tijdschriften en andere werken wordt aangetroffen.

De Heer keyzer heeft dat gedaan naar aanleiding van een uitvoeriger werk van den Heer bartlett, Secretaris van de Amerikaansche Maatschappij voor Ethnologie en van die voor Geschiedenis en Oudheidkunde te Nieuw-York. - Eerst ontvangen wij ‘Een Woord aan den Lezer’, van onzen landgenoot; daarna mededeeling van de zienswijze van den Schrijver-zelf over den geleverden arbeid, met opgave der geraadpleegde bronnen. In eenige wenken, de ‘Dialecten van Engeland’ betreffende, vindt men veel belangrijks over den woordenschat der Engelsche taal. Een tiental bladzijden over de Amerikaansche dialecten, geven de natiën op, waaraan woorden en uitdrukkingen zijn ontleend. Aldaar lezen wij (bl. xix): ‘Bovendien heeft men termen, waarvan 't gebruik zich niet beperkt tot de districten die oorspronkelijk door de Hollanders bezet werden; maar die zelfs zijn doorgedrongen in New-England en verscheiden Noordelijke Staten, die daaronder behooren: stoop, stoep, ingang, portaal; boss, baas.’ - Wij halen deze zinsnede voornamelijk aan om te doen zien hoe moeijelijk het is de uitspraak af te beelden; daar meestal die woorden, in den mond van den Yankee, den Hollander dadelijk hunnen oorsprong doen kennen.

[p. 36]

Merkwaardig is, twee bladzijden verder, hetgeen volgt: ‘Maar de grootste verminking heeft in onze taal (het Amerikaansch) plaats door de verdraaijing van geijkte woorden en de uitvinding van tweeslachtige en andere onduldbare uitdrukkingen door opgevoede (?) menschen en vooral door den geestelijken stand. Deze stand vooral is degene, die eer de beschermer dan de verminker van de taal moest wezen. Het is niet te min een feit dat niet geloochend kan worden, dat vele vreemde en barbaarsche woorden, waaraan onze gehoorvliezen langzaam gewoon worden, aan dien stand hun oorsprong en invoering te danken hebben.’ - Het schijnt dus in Noord-Amerika hierin anders te zijn dan in Nederland, waar men gewoon is van den kansel zuivere taal te hooren.

Over de eigenlijk gezegde Provincialismen vindt men (bl. xxv en volgg.) verschillende belangrijke bijzonderheden en opmerkingen. Wij gelooven dat er nog vrij wat bijgevoegd had kunnen worden, ofschoon wij tevens erkennen dat niet zelden als dialectverschil moet worden beschouwd wat wel eens onder Provincialismen wordt gerangschikt.

Na eene opgave der verkortingen volgt het eigenlijke Woordenboek. Hier moeten wij eene aanmerking maken, die ons bij het doorbladeren heeft getroffen; namelijk, dat nu en dan als Amerikanismen woorden zijn opgegeven die wij voor zuiver Engelsch houden, en ook wel verbasterde woorden, bij het gemeen in Engeland evenzeer als in Noord-Amerika gebruikelijk. Deze laatsten zijn wel opgegeven met E. en A., of met gew. i, e. en a., maar hadden, dunkt ons, gevoegelijk kunnen worden weggelaten.

Als goed Engelsch komen ons voor: Black and blue. Blue devils. First rate. To have other fish to fry. My goodness. Folks, en menige andere.

Als onjuist zouden genoemd kunnen worden: Adobies. Dit woord, van het Spaansch adobe afgeleid, beteekent niet: ‘hard gebakken steenen’, maar steenen die in de zon gedroogd zijn.

Op bl. 41 komt het woord Hasty-pudding voor. In Engeland en in Noord-Amerika is dat hetzelfde, behalve dat daartoe in de Unie maïs wordt gebruikt. - De eigenlijke maïskoeken, uit een beslag van maïsmeel en water, en veelal op eene plaat gebakken, heeten cakes, en dienen, vooral in het

[p. 37]

Westen, in plaats van brood. Het ontbijt bestaat dan uit spek of vleesch en dikke, heete maïskoeken, en thee.

Het Woordenboek, in zijn geheel beschouwd, levert vele woorden, die den lezer inzigt geven in het burgerlijke en politieke leven van de Vereenigde Staten, b.v.: Millerites en Mormonen, of ook: To dip snuff en Donationparty; even zoo: To lobby, Loco-foco, Milleage, en dergelijken. Den taaloefenaar kan het zeer nuttig zijn; maar bovenal is 't aan te bevelen aan den landverhuizer naar Noord-Amerika, zelfs wanneer hij reeds oppervlakkig met het Engelsch bekend is; omdat hij hier de dagelijksche benamingen der huiselijke bezigheden en werktuigen en van de dieren en planten vindt. Inzonderheid dus zij die naar dat werelddeel verhuizen willen, zullen wèl doen 't zich aan te schaffen.