Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1854

Levensvragen over den Weg des Heils in Christus. Leerredenen van S. Hoekstra, Bz., Predikant te Rotterdam. Te Sneek, bij van Druten en Bleeker. 1853. In gr. 8vo. 319 bl. f 3-:

De Voorrede maakt ons bekend met de aanleiding tot deze uitgaaf: het uitgesproken verlangen van velen, die het gehoorde nogmaals wenschten te overdenken. Die aanleiding komt ons zeer natuurlijk voor; want de inhoud van dit

[p. 544]

boek is geschikter om gelezen dan om gehoord te worden: hoe populair-bevattelijk hij op zich-zelf zij, de vorm is te weinig zinnelijk, te zeer afgetrokken, om eene Christelijke toespraak, een stichtelijk woord te kunnen inkleeden. Het zijn dan ook geene Christelijke tempel-toespraken, maar slechts ‘Leerredenen’, die op den titel zich aanmelden. Zij onderstellen in den lezer eenige ontwikkeling en geoefendheid in het overdenken van 't geen behandeld wordt; weven de denkbeelden, niet zoo zeer tot hem als vóór hem redenerende, in geleidelijke kalmte door, en doen, in hare objectiviteit, wel de denkwijze, maar doorgaans niet den persoon des Schrijvers kennen. Hare strekking is meestal helder en praktisch aangegeven: doelende bovenal op reinheid des harten en des wandels, en aandringende op aanhoudend, vurig gebed. De levensvragen die er in beantwoord worden, kunnen dien naam almede slechts dragen in objectieven zin; namelijk, omdat het onderwerpen zijn met wier aanneming of verwerping het Christelijk leven op zich-zelf te allen tijde staat of valt, en niet omdat hier zulke vragen beantwoord zouden worden die voor bepaalde menschen, of bepaald voor onze tijden en toestanden, van gewigt zijn. Dit laatste is alleen het geval met de derde Leerrede, en, in verband met de quaestiën over 't wezen der waarheid in onze dagen, ook eenigzins met de vierde.

Deze prediking heeft meer eene ‘Evangelische’ dan eene ‘streng-regtzinnige’ nuance (de woorden natuurlijk in den loopenden zin onzer dagen genomen). Dit blijkt reeds eenigzins uit de rangschikking der eerste drie onderwerpen: de waakzaamheid en zelfverloochening, die hier meer voorgesteld worden als voorwaarden tot het aannemen der waarheid in christus, zouden anders meer als gevolgen daarvan zijn opgegeven. Verder uit den Westersch bepaalden, van verklaring-behoevende Bijbeltermen zuiveren toon dezer vertoogen (trouwens weder eene eigenschap die voor lezers meer dan voor hoorders gewenscht is). Eindelijk uit den kalmen, praktischen ernst van 't geheel.

Wat de Leerredenen ieder op zich-zelve betreft:

N^o. 1 houdt, èn in de hoofd-verdeeling, èn in de (eenigzins versnipperde) onder-verdeelingen, het beeld van ontwaken uit den slaap der zonde getrouwelijk vast. Doch het derde hoofdpunt: het onderzoek ‘of en waarom het raadzaam zij, naar

[p. 545]

de wekstem des Evangelies te hooren’, maakt een minder aangenamen indruk. Raadzaam is te flaauw.

N^o. 2 is levendiger, immers historisch-aanschouwelijker. Maar het laatste deel, hoe schoon ook, en, wat den inhoudzelven betreft, gepast, is niet uit den tekst afgeleid.

In N^o. 3 is merkwaardig de duidelijk en schoon opgegeven zamenhang tusschen het uitwendig gezag der Christelijke waarheid, en de getuigenis, in het binnenste van den geloovige inwendig door den Heiligen Geest voor die waarheid afgelegd. Met krachtige, verrassende trekken doet ons de Schrijver in zijn derde deel in de Farizeën van jezus' tijd het beeld dergenen zien, wier onverstandige vasthoudendheid aan de leer der Vaderen ook in onze dagen met geestelijken hoogmoed gepaard gaat. Elk die in het hedendaagsch Confessionalisme meer Christelijke waarheid vindt dan in de liberaliteit der tegenpartij, moge door deze fiksche teekening tot een ernstig zelf-onderzoek worden opgewekt. Niettemin zou zij als afzonderlijke Verhandeling of Bijbel-studie gepaster en indrukwekkender zijn dan hier aan het einde eener Leerrede.

N^o. 4 stelt ons in den begenadigden kwaaddoener aan jezus' zijde het zaligmakende geloof in jezus christus voor oogen. Voor geleidelijker opklimming der denkbeelden zouden wij liever in II. van den ‘vereischten inhoud’ en in III. (op grond daarvan) van de ‘heerlijke kracht’ van dat geloof gelezen hebben, dan omgekeerd, gelijk hier.

N^o. 5 heeft ons het minst gesticht. Deze Leerrede, die aanwijst hoe de volkomene gehoorzaamheid, de liefde en nederigheid van jezus ons den weg tot den Vader ‘welbekend’ heeft gemaakt, deelt met onafzienbaar vele stichtelijke vertoogen over eenig gedeelte der schriften van johannes, de gebreken van onbepaaldheid, zwevende algemeenheid van leerstellig onderwijs, subjectiviteit. Haar tweede deel is niettemin vol van menschkundige waarheid.

N^o. 6 predikt ons duidelijk en met waarachtige verheffing jezus christus als onzen Koninklijken Hoogepriester in eeuwigheid, en kan bezwaarlijk ongezegend blijven voor de vermeerdering der Christelijke kennis van elken oplettenden lezer.

[p. 546]

N^o. 7, over christus die ons leven is, heeft méér nog dan de andere vertoogen in dezen bundel aanspraak op den naam van volledige Verhandeling, niet op dien van Christelijke toespraak. Toch is zij verheffend en stichtend, inzonderheid aan het einde.

N^o. 8 kan met 6 een voorbeeld van uitnemende praktische Schriftverklaring heeten, gelijk vurig te wenschen ware dat zij op meer, moeijelijk-verstaanbare gedeelten der H. Schrift zóó voortreffelijk als hier werd aangewend.

N^o. 9 en 10 boezemen ons groote achting voor den persoon des Schrijvers, als Evangelie-prediker, in. De 9^e, omdat hij, bij de beschouwing van den Christen als een tempel des levenden Gods, zich vrijhoudt van eene trouweloosheid, eigen aan vele predikers die met veel ophef ‘getrouw’ worden genoemd, namelijk van ‘spelingen van het vernuft, die voor de verbeelding wel aantrekkelijk, maar den ernstigen Schriftonderzoeker ongeoorloofd zijn’. De 10^e, omdat zij de warmste en (voor ons) de stichtelijkste uit den geheelen bundel is, en dát juist bij het bespreken van ‘de geloofs-ervaring des Christens als den vasten grond zijns geloofs in den Heer’. Zóó kan men het Woord des levens niet verkondigen dan na het zelf te hebben hooren uitspreken in zijn hart.

N^o. 11 is weder te afgetrokken, en licht, op het ‘uitgestrekt gebied van 't geloofsleven’, de verschijnselen en feiten van het huiselijk en maatschappelijk leven veel te onbepaald en te weinig aangrijpend toe. Heerlijk, in den zin van de 10^e Leerrede, is hierin de aanduiding (op bl. 270) van des Christens zielsgemeenschap met God.

Noemt de Schrijver, in N^o. 12, de zalige verwachting des Christens rijk van inhoud, vast van grond en heiligend van invloed, wij aarzelen niet, deze drie praedicaten (inzonderheid het 1^e en 3^e) aan den geheelen bundel-zelven, die voor ons ligt, toe kennen.

j.h.g.