Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1854

Wiseman en Cumming. Redevoeringen van een Kardinaal en een Predikant; of Rome, niet de beschermster maar de vervolgster der Wetenschap. Te 's Gravenhage, bij H.C. Susan, C.H.z. 1853. In gr. 8vo. 56 bl. f :-50.

Men vindt in dit boekje eene verkorte vertaling: 1^o. van eene lange Redevoering van den Engelschen Kardinaal wiseman, gehouden in de wegens hare fabrieken zoo beroemde en groote stad Leeds; in welke Redevoering de Spreker tracht te betoogen: ‘dat de Wetenschap nooit heerlijker gebloeid, nooit tot grootscher en nuttiger ontdekkingen geleid heeft, dan wanneer zij onder den invloed der Katholijke religie werd beoefend’; 2^o. van eene scherpe beoordeeling en veroordeeling dier Redevoering in de Times, en 3^o. van eene uitvoerige rede van den geleerden Schot j. cumming, die de rede van wiseman toetst aan de historie en het gezond verstand. Men kan de Redevoering van den in Engeland binnengesmokkelden Kardinaal niet zonder de grootste verbazing en inderdaad diepe verontwaardiging lezen. Immers eene zoo stoute verloochening

[p. 374]

van onbetwistbare historische waarheden, van eenen zoo aanzienlijken geestelijke, in dezen tijd, lazen wij nimmer. De Kardinaal, die te veel gerekend heeft op de ligtgeloovigheid en onkunde der menigte, heeft echter zich-zelven tentoongesteld en aan de Roomsch-Katholieke Kerk eene slechte dienst bewezen. De Times en vooral de scherpzinnige cumming hebben den Kardinaal letterlijk uitgekleed; de Schotsche Leeraar heeft hem zelfs na krachtige wederleggingen in zijne allerbelangrijkste Redevoering aan de bespotting overgegeven. - De Redevoering van den Kardinaal heeft nogtans voor ons eene groote beteekenis als teeken des tijds; zij toont ons dat zelfs de hoogst geplaatste geestelijken in de Roomsch-Katholieke Kerk zich niet schamen historische feiten die tegen haar getuigen brutaal te ontkennen of te verdraaijen. Zulks toch geschiedt hier door eenen Kardinaal, in eene groote fabriekstad, voor een groot publiek, in een Protestantsch land, - hoe zal dan de lagere geestelijkheid omspringen met de Geschiedenis, in kleine steden en dorpen, en in Roomsche landen!

Als teeken des tijds moeten wij dus de Redevoering van wiseman, als belangrijke bijdrage voor de Geschiedenis van Kunsten en Wetenschappen die van cumming zeer aanbevelen. Zij zijn daarenboven uitnemend vertaald.

†-.