Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1854

[p. 193]

Boekbeschouwing.

Chartae Theologicae, librorum censuras et doctrinae sacrae miscella continentes. Auditorum imprimis, qui sibi fuerunt vel sunt, in usus edidit Hermannus Bouman, Theol. Doct. et in Academia Rheno-Trajectina Prof. Liber I. Trajecti ad Rhenum, apud C. van der Post, Jm. 1853. Forma 8v. maj. pagg. 192. Const. f 1-80.

Naar mate de geleerde bouman, wien niet alleen een schat van wetenschap maar ook een hoogst sierlijke Latijnsche stijl ter dienste staat, spaarzaam is met het mededeelen der vruchten van zijne nasporingen, werden deze Theologische Mengelschriften zeker met te grooter belangstelling ontvangen, in de eerste plaats door 's mans leerlingen, aan welke de innemende brief is gerigt, die de verzameling opent. Ref., die vóór vele jaren het voorregt had, de lessen van Prof. bouman over de kritiek en over de uitlegging des N.V. en hare regelen, alsmede over de Natuurlijke Godgeleerdheid te hooren, verplaatste zich bij het lezen van dien brief in zijnen Akademie-tijd, aan welken hij onlangs nog méér dan anders met weemoed dacht, na het overlijden van een zijner hoog geschatte leermeesters, den voortreffelijken roijaards, in wien Kerk en Wetenschap zoo onbegrijpelijk - bijna schreven we: onherstelbaar - veel hebben verloren. Op nieuw werd de gedachte aan dezen uitmuntenden man, bijna dertig jaren ambtgenoot en vriend van den Schrijver dezer Chartae, bij ons opgewekt, toen des laatsten woorden (pag. 2, 3) ook óns zoo vele afgestorven studie-broeders voor den geest riepen, die na korter of langer dienst van hunnen aardschen post werden afgeroepen. En al hadde de prolusio van onzen geëerden leermeester bouman, in den vorm van een vriendschappelijk schrijven aan zijne voormalige en tegenwoordige leerlingen, geenen anderen indruk bij ons achtergelaten, dan dat we ons het vierde eener eeuw terug droomden bij de alma mater Trajectina, in 't Voetius-steegje, of op het Munster-kerkhof of de Nieuwe gracht, aan heringa's hand geleid wordende tot helder inzien

[p. 194]

in de Bijbelwaarheid, of onderwezen in de ambtspligten die ons wachtten - door boumans naauwkeurige, in allersierlijkst Latijn voorgedragen lessen gebragt tot die van oppervlakkigheid warsche exegese, op wier kleinigheidsgeest onze Duitsche naburen toen nog (na rückert, lücke, olshausen en anderen is het beter geworden) wel eens met een medelijdenden glimlach neêrzagen - en onder roijaards' geleide de velden der algemeene en vaderlandsche Kerkhistorie bewandelend in de manier zoo als wij bij van heusde hadden geleerd de wereldgeschiedenis te overzien; - 't zou ons na zoo veel jaren en zoo veel andere indrukken goed zijn geweest, voor eene wijle in den geest ‘jong te worden op nieuw’, en onze oude leermeester, die ons later bij elke ontmoeting een hartelijk vriend zijner oude Commilitones bleek, zou aanspraak hebben op onzen dank en dien van velen nevens ons.

Maar ook als wetenschappelijke bijdrage hebben we deze Chartae met ingenomenheid ontvangen en gelezen. Zullen we er ons oordeel over zeggen? 't Zou niet geschieden kunnen dan met eene - ware 't al bedekte - aanmatiging, die ons, door werkkring en levensloop van de eigenlijke studiën zelfs eenigermate verwijderd, kwalijk voegen zou, althans tegenover een ouderwetsch-Hollandschen, soliden Geleerde als Prof. bouman. Ook zou ‘beoordeeling’ van zelf eindigen in ‘aanprijzing’, en - de Uitgever, een exemplaar van deze Chartae aan dit Tijdschrift toezendende, heeft bepaald: er ‘geenerlei aanprijzing’ voor te verlangen, - ‘maar alleen eenige aankondiging’. 't Zij dan genoeg te zeggen, dat onder de librorum censurae breeder behandeld worden twee Commentaren over Boeken des O. en even zoo vele des N.V., te weten: thenius over de Boeken der Koningen, en hirzel over de Jobeïde (op nieuw uitgegeven door olshausen): beide een gedeelte uitmakende van het Kurzgefasster (cum grano salis!) exegetisches Handbuch zum A.T.; alsmede h.a.w. meijers Kommentar over den Brief aan de Galaten, en dien van lünemann over de beide Brieven aan de Thessalonicensen: beide insgelijks behoorende tot eene verzameling, door eerstgenoemden uitgegeven onder den titel: Krit.-exeg. Komment. üb. d.N.T. - Korter worden vermeld: angers Synopsis Evang. en de Briefwechsel van schleijermacher mit gasz, en voorts een paar verbeteringen opgegeven op des Schrijvers Memoria Clarissii. -

[p. 195]

Daarna vindt men het een en ander over de kortelings overleden Duitsche Theologen: bretschneider, röhr, wegscheider, ammon, paulus, de wette en neander. - Vervolgens iets met betrekking tot cicero's Philosophie, en eenige Theologische Theses (te weinig ontwikkeld om er veel aan te hebben), en eindelijk bijvoegels en verbeteringen.

Ziedaar aan het verzoek tot ‘aankondiging’ voldaan. Maar ‘voldaan’ hebben we er ons-zelven niet in; hoewel een dieper treden in den rijkdom van zaken zeker non hujus loci zou wezen. Piëteit gebiedt ons den Hoogleeraar te danken voor zijn belangrijk geschenk, en hem kracht en opgewektheid toe te wenschen om librum primum geen librum unicum te laten blijven.

o - t.
v.o.