Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1854

Aardrijkskunde in Reizen voor de Nederlandsche Jeugd. Vrij naar het Fransch van D. Lévi. Bewerkt door I.J.J. Snel-

[p. 119]

lebrand, Instituteur te Amsterdam. Te Amsterdam, bij L.F.J. Haspels. 1853. In kl. 8vo. 136 bl. f :-60.

Het is bekend, dat het werk van d. lévi (alvarès) op middelbare en zelfs aanzienlijke kostscholen onder de Leerboeken is opgenomen. Wij hebben het echter steeds betreurd, dat daar een Fransch Leerboek voor de aardrijkskunde in gebruik is, omdat, al zij het ook goed geschreven, en er op de behandeling niets aan te merken, de benamingen toch altijd Fransch zijn, en ook het standpunt waarop de Schrijver zich geplaatst heeft, niet bij voorkeur geschikt is voor de Nederlandsche jeugd. Maar wij hebben bovendien in het ‘Abrégé méthodique de Géographie Générale ou Études Géographiques’ vele onnaauwkeurigheden gevonden, en eene wijze van voorstelling waaraan wij in Nederland bij het onderwijs der aardrijkskunde niet gewoon zijn.

Een gedeelte van het werk van lévi heeft gediend om deze Aardrijkskunde in Reizen voor de Nederlandsche Jeugd zamen te stellen. Het bevat drie gedeelten. Na eene Inleiding over de kosmographie of wereldbeschrijving en over de Natuurkundige aardrijksbeschrijving, bestaat het Eerste gedeelte uit Reizen door de vijf deelen der aarde, met de meest mogelijke beknoptheid voorgesteld. Zij beginnen op bladz. 7. Het Tweede gedeelte, eene: Reis om de wereld, zonder bijzonderheden, is de ‘Tour du monde, sans détails’ van lévi. Hier vindt men méér dan een geraamte, en de voorstelling laat zich ook met méér genoegen lezen. Dit gedeelte vangt aan op bl. 32. - Het Derde gedeelte: Reis om de wereld, met eenige bijzonderheden, ‘Tour du monde, avec quelques dévéloppements’, beginnende op bl. 43, geeft belangrijke zaken omtrent hetgeen er in behandeld wordt.

De S. zegt in het Voorberigt, dat hij, wat de statistieke opgaven betreft, vooral ‘mac culloch's Dictionnary’ heeft gevolgd. Zonder dit werk bij de hand te hebben, willen wij hem gaarne gelooven, dewijl vele cijfers niet met lévi overeenkomen. Doch naar óns gevoelen had de vertaling of navolging in méér opzigten vrijer behooren te zijn; dan zouden er meer onnaauwkeurigheden in het werk van lévi zijn vermeden geworden.

Als reisverhaal bevalt het werk ons niet; want het is niet

[p. 120]

genoeg te zeggen: ‘Wij vangen onze reizen door de Staten der wereld met Europa aan’, enz. - ‘Ten eerste zien wij in het N.’, enz. - ‘In het midden doorloopen wij’, enz. - ‘Ten Z. Frankrijk verlatende’ enz., wanneer er overigens geene aaneenschakeling of geleidelijke volg-orde wordt in acht genomen. Bovendien is het zonderling eene reis aan te vangen, zoo als die in het Eerste gedeelte op bl. 11. Wij lezen daar:

‘Afrika. - Afrika wordt begrensd: ten N. door de Middellandsche Zee; - ten W. door den Atlantischen Oceaan; - ten Z. door de Groote Zuidzee; - ten O. door de Indische Zee, de Roode Zee en de landëngte van Suez.

Afrika wordt in 19 voorname deelen verdeeld. Wij komen aan het land van Natal aan, en zien Monomotapa, Mozambika, Zanguebar, en wij varen langs de kusten van Ajan en Adel; komen vervolgens door de Straat van Bab-el-Mandeb; en wij bezoeken Abyssinië, Nubië, Egypte; wij bevinden ons nu in het N. van Afrika en zeilen langs Tripoli, Tunis, Algiers, Marokko, en gaan vervolgens de Straat van Gibraltar door; verder langs de kusten der woestijn Sahara, Senegambië, Opper- en Neder-Guinea; ten N. waarvan zich bevindt Nigritië of Soudan; wij zien het Kafferland, het land der Hottentotten, en komen eindelijk aan de Kaap-Kolonie, waar wij ons naar Amerika inschepen.’

In de volgende optelling der voornaamste Staten en hoofdsteden van Europa is lévi gewis op den voet gevolgd (bl. 7): ‘De grootste Staten zijn: Frankrijk, Rusland, de Brittannische Eilanden, Oostenrijk en Pruissen. Parijs, Londen, Rome, Weenen, St. Petersburg, Constantinopel, Berlijn, Amsterdam behooren tot de voornaamste steden.’

Op bl. 13 lezen wij: ‘Australië of Nieuw-Holland, Van Diemensland, de groep van Tasmania of Nieuw-Zeeland’ enz. Nimmer hebben wij hier Nieuw-Zeeland met den naam van Tasmania zien bestempelen. De Engelschen trachten den naam van Tasmania, in plaats van Van Diemensland, ingang te doen vinden. Dewijl daarmede aan onzen grooten Zeevaarder tasman hulde bewezen wordt, hebben wij er niets tegen; te meer omdat in het noorden van Nieuw-Holland een ander Van Diemensland wordt gevonden. - Ook heeft de S. waarschijnlijk deze fout ingezien en daarom op bl. 112 gesproken van ‘Van Diemensland of Tasmania’.

[p. 121]

Het Schiereiland Malakka (bl. 21) heet te bevatten: ‘de steden Liger, Pantani, Malakka, de hoofdstad, aan de straa van dien naam, Queda’. - De stad Malakka, onder de Portugezen en Nederlanders zoo aanzienlijk en bloeijend, is tegenwoordig van geringe beteekenis, en zoo al eene hoofdstad, dan is zij maar de hoofdplaats van een onbeduidend gebied. Patani (niet Pantani), en Ligor (niet Liger), beide op de oostkust van het Schiereiland, zijn óók hoofdplaatsen, en zoo zijn er meer op het Maleische Schiereiland.

In de Kaap-Kolonie (bl. 25) ligt niet de Kaapstad ten Z. van de Tafelbaai, en zijn niet Georgetown en Bathurst, na de Kaapstad, de voornaamste plaatsen. Vergissen wij ons niet, dan verdienen Stellenbosch, Tulbagh en Grahamstad, na de Kaapstad, het eerst in aanmerking te komen.

Doch wij eindigen. Evenwel, daar valt ons oog weêr op bl. 112, die meer dan ééne onnaauwkeurigheid bevat. Er staat, onder anderen: ‘Ik zie Sidney, de hoofdstad der Engelsche Bezittingen; - Port-Jackson, eene der beste havens van Nieuw-Holland. - Botany-bay is eene zeer ruime baai, door cook ontdekt. De Engelschen zenden hunne misdadigers naar die Kolonie.’ - Sydney (niet Sidney) is slechts de hoofdstad van Nieuw-Zuid-Wallis of van de Zuid-Oostkust. Men telt op de Zuidkust: de Kolonie Victoria of Port-Philip en Zuid-Australië, en op de Westkust: Zwanen-rivier of West-Australië. - Port-Jackson is de haven van Sydney. - Botany-Bay, in de nabijheid van Sydney, wordt tegenwoordig niet meer genoemd; ze staat verre achter bij de voordeelen welke Port-Jackson der zeevaart aanbiedt. - Reeds sedert eenigen tijd is Nieuw-Zuid-Wallis geene Strafkolonie meer.

Wij gelooven, om de vele onnaauwkeurigheden die het werk bevat, dat het beter ware geweest als de ‘Tour du monde’ van lévi maar onvertaald ware gebleven.