Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1854

Proeve eener Inleiding ter beoefening van het Krijgswezen, door G.J. Stieltjes, Majoor der Artillerie en Kommandant van het Korps Pontonniers, Ridder der Orde van den Nederl. Leeuw en van de Eikenkroon van Luxemburg. Met eene plaat. Te Zutphen, bij A.E.C. van Someren. 1853. In gr. 8vo. 140 bl. f 1-30.

Wie in een beknopt bestek een algemeen overzigt verlangt te hebben van de zamenstelling en den werkkring der onderscheidene deelen van een leger, zal van dit werkje met vrucht gebruik kunnen maken. De eenigzins wetenschappelijk geoefende krijgsman vindt er, wel is waar, weinig in, dat zijne kennis kan vermeerderen; maar het is allezins aan te bevelen aan hen die het krijgswezen aanvankelijk beoefenen, b.v.:

[p. 94]

aan Officieren en Onder-officieren der Schutterij; Onder-officieren van het staande leger, die zich door eigen studie tot het afleggen van een Officiers-examen willen voorbereiden; en allen, die eenigermate met de beginselen der krijgswetenschap wenschen bekend te worden. - Vele daarbij te raadplegen werken (de vermelding alleen van de deugdelijkste ware voor oningewijden beter geweest) zijn achter de behandeling van elke wapensoort vermeld.

De verschillende wapens zijn vlugtig behandeld; alleen aan de artillerie met den aankleve er van is meerdere zorg gewijd. Wat over Versterkingskunst, Vestingbouw en Aanval en Verdediging van sterkten gezegd wordt, is wel belangrijk, maar bevat toch niets meer dan hetgeen daarover in andere krijgswetenschappelijke werken wordt gevonden.

Een enkel foutje is ingeslopen op blz. 14: wat aldaar van de tirailleurkompagniën wordt gezegd, is voor alsnog geene waarheid geworden. Het Instructie-Bataillon en het Depôt van Discipline zijn niet vereenigd, en het eerste heeft niet drie, maar vier kompagniën, waarvan de vierde bestaat uit jongelingen tot het kader voor de dienst in onze Overzeesche Bezittingen bestemd. Misschien echter was het werk vóór de bijvoeging dezer kompagnie reeds ter perse.

Jammer dat de stijl, taal, spelling en interpunctie veel te wenschen overlaten. Dezelve, daarstellen, zich (voor elkander) en menig ander verkeerd of onbruikbaar woord; verschillende spelling van een en hetzelfde woord (b.v.: corps en korps); wispelturig gebruik van hoofdletters; gebrekkige woordvoeging, enz. vindt men op bijkans elke bladzijde. Ten bewijze een paar stalen:

Blz. 7. Marechaussée. ‘Dikwijls in geringe (kleine) detachementen of brigades opgelost, staan zij veelal op zich zelve(n) en kunnen daardoor in moeijelijke omstandigheden verkeeren (komen), vermits (terwijl) van hunne geestkracht belangrijke zaken kunnen afhangen.’

Blz. 10. ‘Men wachte zich echter, hen niet (?) als Tirailleurs te bezigen, maar hen steeds in bedekte stellingen te plaatsen, waar zij aan geene Kavallerie-aanvallen bloot staan.’

Blz. 19. ‘In navolging van vreemde magten (?), hebben wij

[p. 95]

gehad Kurassiers, Lanciers, Huzaren en Dragonders; thans hebben wij allen (alleen) 4 regementen Dragonders en twee escadrons zoogenaamde Limburgsche Jagers. Twee der Dragonderregementen zijn gewapend geweest met karabijn, waarop bij gevecht te voet de lange regte sabel, bij wijze van bajonet, kan geplant (?) worden, eene inrigting (?) die door de meeste Kavallerie-Officieren als zeer ondoelmatig wordt (werd) beschouwd en daarom weder verlaten (?) is als eene mislukte proef, die nog al kostbaar is geweest.’

Een lief artikeltje: de Marketentsters (blz. 56), willen we in zijn geheel als uittreksel geven; niet omdat het een der belangrijkste is, maar omdat het, in een kort bestek, zoo veel schoons en waars bevat, over een zeldzaam behandeld onderwerp.

‘Na alle deelen, waaruit een leger bestaat, kortelijk te hebben geschetst in hunnen werkkring, schiet ons nog over een woord te zeggen over eene nuttige en onmisbare klasse, namelijk de kompagnie(s-) vrouwen of marketentsters. Bij alle legers en in alle werelddeelen (deze bijvoeging is overbodig) zijn deze vrouwen van een onberekenbaar nut. Eerstens als waschvrouwen voor de zindelijkheid en reinheid der troepen; tweedens om als ambulante s(z)oetelaarsters den soldaat, ja zelfs de Officieren van de benoodigde (noodige) verkwikkingen te voorzien, en ten derde om den moed der soldaten staande te houden, zoowel bij de menigte ontberingen en vermoeijenissen, die hij (zij) moet (-en) doorstaan, als bij de gevaren, waaraan hij (zij) dikwijls is (zijn) blootgesteld. Want de tegenwoordigheid van die zwakke kunne doet den bloodaard of weinig veerkracht bezittenden soldaat meer beducht zijn voor hare (de) scherts en op(aan)merkingen, gewoonlijk niet spaarzaam toegedeeld door haar, die alle gevaren en ontberingen helpen (helpt) dragen (die in.... met hem deelt) dan voor de berispingen of aan(ver)maningen der Officieren. - De marketentsters zijn gewoonlijk goede four(r)ageersters en kunnen gemakkelijker iets verkrijgen dan de soldaat, omdat zij zwakker, (vrijer), slimmer en geduldiger zijn dan deze (hij). Bij het verplegen van een gekwetste is eene vrouwenhand zachter dan die van een man, en in gevaarvolle oogenblikken heeft eene vrouw dikwijls groote geestkracht en tegenwoor-

[p. 96]

digheid van geest (kracht en tegenw. v.g.), en het mangelt niet aan voorbeelden van groote moedbetooning en koenheid, die menige vrouw het eerekruis heeft doen erlangen.’

Ondanks de gebreken echter van taal, stijl, enz. blijft deze ‘Proeve’ eene vrij belangrijke bijdrage tot de militaire letterkunde, waaraan de Majoor stieltjes reeds zoo veel goeds heeft geleverd.

v.w.