Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1853

Handboek der Tijdrekenkunde, door H. Sluyters.Te Amsterdam, bij H. Frijlink. 1852. In gr. 8vo. VIII en 239 bl. f 2-30.

De Schrijver heeft geoordeeld, met dit werk eene bestaande gaping te moeten aanvullen, en is ook voornemens in een tijdrekenkundig schoolboek eene reeks van practische opgaven ter toepassing van het hier geleerde uit te geven. De Heer s. zal, gelooven wij, wèl doen met in dat schoolboek niet te veel op te nemen; want het Handboek is meer geschikt voor volwassenen dan voor schoolleerlingen, zelfs van de hoogste klasse.

Volgens de inhoudsopgave is het werk verdeeld in vier Hoofdstukken: I. Afmeting des tijds, van bl. 1-76. II. Tijdrekenkundige cirkels, van bl. 77-152. III. Feestdagen, van bl. 153 179; en IV. Jaartelling, van bl. 180 tot aan het einde.

Het Eerste Hoofdstuk handelt over de bepaling van dag en nacht, de onderscheidene dagverdeelingen, de tijdwijzers, de tijdsverevening, de verdeeling in maanden, weken en dagen, den ouden en den nieuwen stijl, de jaargetijden, nachtevening en dierenriem. - In het gedeelte over de Tijdwijzers of Tijdmeters, wordt gesproken over het klokkenspel, als ‘eene uitvinding uit het laatst der 15^e eeuw, en sedert dien tijd vooral in de Nederlanden in gebruik.’ - ‘Ook de eersten werden hier aangetroffen’ - heet het verder, en, voegt de Schrijver er bij - ‘zij zijn dus waarschijnlijk eene vaderlandsche uitvinding.’ - Het is waar, dat men aangeteekend

[p. 465]

vindt als of een inboorling van Aalst in Vlaanderen in 1481 het klokkespel zou hebben uitgevonden. Er zijn echter anderen die het klokkespel in den Utrechtschen Domtoren tot den aanvang der 15^e eeuw brengen. Wij gelooven dat die uitvinding nog niet genoegzaam onderzocht is, en dat niet altijd een juist onderscheid gemaakt wordt tusschen klokkenspel en klokkespeelwerk. - In hetzelfde Hoofdstuk wordt aan onzen grooten christiaan huygens gedacht, ter plaatse waar gesproken wordt van de slingeruurwerken, en zak-uurwerken. - Ook verder is hier veel wetenswaardigs vermeld.

In het Tweede Hoofdstuk wordt gehandeld over den zonnecirkel, de Zondagsletter, maancirkel, Epacta, Romeinsche Indictie, en Juliaansche Periode, met eene beknopte opgave van eenige andere tijd-periodes aan het slot.

Het Derde Hoofdstuk betreft de voornaamste feestdagen der Christenen; namelijk de vier groote kerkelijke feesten. Voorts worden ‘als verdere feest- en voorname heilige dagen’ ook feestdagen genoemd, die uitsluitend door de R.K. Kerk gevierd worden. Indien 't werk vertaald wierd zou de vreemdeling 't er voor kunnen houden dat zij in Nederland algemeen gevierd worden. Geen Protestant intusschen zal het gezegde beamen: ‘Ter gedachtenis der Hemelvaart van de Maagd maria, viert men den Maria's-Hemelvaartsdag.’ Evenmin zal hij vrede hebben met het gezegde over het Allerheiligenfeest. De verklaring der Latijnsche benamingen van de zon- en feestdagen volgt, en betreft ook benamingen alleen bij de R.K. Kerk in gebruik.

Aan het slot wordt de beteekenis van koppermaandag en hartjesdag nagegaan. Over de laatste had wel iets meer te berde gebragt kunnen worden. Ook had iets gezegd kunnen worden over de Bissinge in Twenthe, en over andere gebruiken, in verschillende gedeelten van ons Vaderland nog uit vroegere tijden in zwang.

Het Vierde Hoofdstuk bevat veel wetenswaardigs over de tijdrekeningen van de schepping der wereld, van de Olympiaden, de stichting van Rome en de Babylonische en Philippijnsche jaartellingen. Over de juistheid of onjuistheid van den aanvang der Christelijke jaartelling ontvangt men het een en ander van bl. 191-193; maar wij hadden dit gedeelte gaarne wat grondiger behandeld gezien. - Met eenige uit-

[p. 466]

voerigheid wordt de Mohammedaansche en de Fransch-republikeinsche tijdrekening opgegeven. De dagen der tiendaagsche week of decade, en de inlasschingsdagen kunnen het jongere geslacht eenig denkbeeld geven van de buitensporigheden, tot welke de republikeinen in Frankrijk in de laatste tien jaren der vorige eeuw zijn vervallen. - De tijdverdeeling der Israëlieten, en de Joodsche almanak van Rabbi ada vorderen meer dan een twintigtal bladzijden. - Een ‘altijddurende almanak voor de oude en nieuwe stijlen, met aanwijzing van de vaste feest- en heilige dagen bij de Roomsch-Katholieken’, en van de Zondagsletters, Epacten, en Guldengetallen besluit het werk.

Voor velen is dit Handboek der Tijdrekenkunde gewis een onmisbaar hulpboek. Ook bij 't lezen der geschiedenis zal 't door menigeen met vrucht geraadpleegd kunnen worden; daartoe zal hun de inhoudsopgave vóór het werk geplaatst dienstig zijn. Aan belanghebbenden bij en belangstellenden in dit werk kan het derhalve niet ontbreken.