Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1853

Mozes (in leerredenen). Door J. Steenmeijer,Predikant te Arnhem. Te Arnhem, bij Is. An. Nijhoff. 1852. In post 8vo. X en 172 bl. f 1-80.

‘Le style c'est l'homme’ en van het uiterlijke kan men tot het innerlijke besluiten. Wij vonden al aanstonds in dit boeksken den Schrijver der bekende brieven aan bartholo terug. De ouderdom heeft den genialen man in geenen deele veranderd; hij is nog altijd dezelfde. Wij weten niet of de jaren zijn kruin verzilverd hebben, maar dit zien we dat 't inwendig bij hem nog even jeugdig gesteld is als vroeger. Men leze de voorrede en beslisse of wij mistasten. Zijn luim althans is nog in vollen bloei: ongezocht en krachtig; misschien grijpt zij daardoor zoo diep in de ziel, en is daarom bij niet weinigen zoo veel uit zijne brieven nog in aandenken. Het was als of er weerhaken aan bevestigd waren, die rondom vastgrepen, doch zonder pijn te veroorzaken; of zij moesten op iets kwaads of verkeerds hebben geraakt. En werpt men het ouden lieden voor de voeten, dat zij verkleefd zijn aan 't geen hun gewoonte en tweede natuur is geworden, de jongeren immers zijn niet minder vasthoudend aan 't geen waarmede zij denken uit te steken of te schitteren, al zij 't niet anders dan verguldsel op vermolmd hout. Wij voor ons raden den kweekelingen tot de Heilige dienst die brieven aan bartholo, in de Godgeleerde Bijdragen vóór twintig jaren opgenomen, te lezen, en ter harte te nemen den dubbelen raad, dien steenmeijer hier in de voorrede heeft gegeven. Het

[p. 344]

is maar waar wat cicero zeide, dat eene gezonde ziel een gezond ligchaam behoeft; en vooral de prediker heeft beide noodig om aan zijne roeping te beantwoorden. Wij deelen daarom ook in de overtuiging, dat hij beter en duurzamer voedsel vindt in de werken van cicero, demosthenes en plato, dan in de moderne romans. De eersten kunnen hem kracht geven, die nog op hooge jaren versterkt; de laatsten vullen slechts op met wind, die ras heeft uitgeraasd en dan enkel ledigheid achterlaat.

Steenmeijer, die, zoo als hij zegt, met vele ‘koude en doode letteren wilde teekenen op het blad’, gevoelde behoefte, ‘om bij het ontleven [eene vreemde uitdrukking, zoo als hij er meer heeft] iets nog (al ware het eene kleinigheid) achter te laten, opdat de geheugenis van zijn naam en werk niet te spoedig wegsterve bij zijne vrienden en bekenden; inzonderheid niet bij de gemeente van Arnhem, in wier midden hij meer dan vier-en-twintig jaren als leeraar heeft gediend.’ - Gelukkig wie bij levenden lijve wat goeds heeft te vermaken aan zijne vrienden. Steenmeijer geeft zijnen Mozes in tien kerkelijke toespraken, die anderen, zegt hij, naar welgevallen preken of leerredenen kunnen noemen.

't Is een werk van vroegere jaren, waaraan de Schrijver toen waarde hechtte, en wij wenschen hem geluk, dat hij er zich-zelven niet in misleid heeft. Men vindt hier mozes in zijn leven en werken, en in zijne beginselen en uitingen des gemoeds.

De Schrijver heeft zijne scherp geteekende eigendommelijkheid, en men zou dus verkeerd doen wanneer men hem beoordeelde in vergelijking met anderen. Bij een prediker kunnen de gaven onmogelijk van derzelver bewaarplaats gescheiden worden. Vindt men ginds en elders prikkelenden wijn, hier ontmoet men verfrisschend water. Niet dat wij steenmeijers preken voor waterig houden; dat is er verre vandaan; maar wij vinden ze helder en doorschijnend als zuiver bronnat. Zij voeden het verstand en reinigen 't hart, en verfrisschen den geheelen mensch. Wel hadden we in het toepasselijk gedeelte wat meer warmte gewenscht; maar laat ons hooren hoe de Schrijver zich op dit punt verdedigt: ‘ik wacht ook’ - zegt hij - ‘de bedenking, dat de meeste dezer leerredenen, zoo niet alle, wat zeer mager en schraal zijn uit-

[p. 345]

gevallen. - Zeker, bij den rijkdom - neen, bij den overvloed - dien andere kerkredenaars in hunne opstellen weten neêr te leggen, zijn de mijne ontwijfelbaar ligt. Maar: rijken en armen ontmoeten elkander; de Heer heeft beiden gemaakt; en Hij gebruikt beiden tot Zijne oogmerken. Ook kan in zulke armoede wel iets opzettelijks zijn; als de ervaring ons heeft geleerd, dat het bevattingsvermogen eener gemengde Christenschaar minder heeft van de steenen watervaten op Kana's bruiloft, houdende elk twee of drie metriten; meer, van onze moderne reukfleschjes, die, zoo wat men er over en buiten stort, onnut ter aarde laten wegvloeijen.’

Deze toespraken hebben naar onze schatting eene groote verdienste daarin, dat zij kort zijn. Wij houden 't er voor, dat de gemeente duurzamer den indruk bewaart van een kort, dan van een lang en breed uitgewerkt stuk. Maar die kortheid heeft ook invloed gehad op 't formaat waarin deze bundel verschijnt. Steenmeijer laat er zich aldus over uit: ‘Het schijnt nu eenmaal, dat voor de uitgaaf van Leerredenen een betrekkelijk groot formaat stationair in gebruik is; zóó zeer, dat het afwijken van dezen regel, als bedenkelijke nieuwigheid, kan worden veroordeeld. Toch mogt ik hier wel terstond een enkelen noemen, die mij op andere wijze alreede is voorafgegaan, en wiens voorbeeld mij heeft verleid. Maar ik wil alleen voor mij zelven antwoorden. Met het oog op de kleinheid dezer opstellen kon ik onmogelijk van mij verkrijgen, die kinderkens in lang en breed gewaad openlijk te doen optreden; - mij dacht: de nederigheid der gave moest zich ook voor het oog nederig aanmelden. Toen de drukker van dit bundeltje mij allerlei bladvormen, ook de grootste, ter keuze voorlegde, toen werd mij bange bij het gezigt der laatste. - Hoe zou ik het kolossale schild van achilles durven bezigen tot een presenteerblad voor “tien luttele broodkoekjes?”’

Intusschen is het bundeltje nu allezins voor een plaatsje op het boekenrek in de huiskamer geschikt. Zoo bevallig als het uitziet met zijn vergulden rugstempel kan het voegzaam geplaatst worden naast de prachtige Holland en Aurora. Wij wenschen het daar; maar liever op de tafel, en nog liever in vele hoofden en harten. Dáár werke het, ‘wat de Heer wil, dat het werken zal.’