Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1853

In hoe verre kan men de natuurlijke geneeskracht van den mensch te gemoet komen? Door A. Everts, Luitenant der Jagers. Tweede en vermeerderde druk. Te 's Gravenhage, bij de Erven Doorman. 1851. In gr. 8vo. 51 bl. f :-40.

Deze brochure behoort tot die ephemeriden welker oorsprong, bestaan en werking geheel buiten den kring der wetenschap liggen. Het is eene moeijelijk te beantwoorden vraag of zulk een geschrift voor haar forum moet te regt staan, of alleen binnen de grenzen der periodieke pers be-

[p. 306]

paald moet blijven. Wat zal, wat kan men zeggen als een Schrijver betuigt, dat elke bemerking (opmerking of aanmerking) hem aangenaam zal zijn, en toch op hoogen toon verzekert, dat zijn geschrift niet is te wederleggen en dat iedere proefneming daartoe schipbreuk moet lijden. Als de Schrijver waarlijk meent, dat men zijn geschrijf niet kan wederleggen en dat het zwijgen er over een gevolg zij van onmagt, dan bedriegt hij zich schroomelijk. Evenwel de wederlegging is moeijelijk; want het geldt hier geen geregelden strijd. Ref. heeft echter ook geen lust om eenigen strijd te beginnen, want de Heer everts beoordeelt de geneeskunde (waarvoor hij het zonderlinge woord: ‘medicine-geneeskunst’ gebruikt) naar de personele uitkomsten, die hij er van heeft verkregen en niet naar en ten gevolge van een geregeld onderzoek en eene grondige beoefening. Als een soldaat zijnen vijand slechts in de kleederen raakt, volgt daaruit nog niet dat hij een slecht schutter is, en nog veel minder dat de vuurwapenen niet dengen. Dit is het toch eigenlijk wat de Heer everts wil betoogen. Ref. staat op een zeer onzijdig standpunt: hij erkent volgaarne, dat de allopathische en homoiopathische geneeswijze, en welke er verder mogen zijn, hare gebreken hebben, maar dat kan der geneeskunde niet tot een verwijt strekken, omdat de volmaaktheid hier nooit kan worden bereikt, en geenerlei wetenschap of kunst op haar kan bogen. Hij is ook tegen de hydropathische geneeswijs (hydriatiek) volstrekt niet ingenomen, maar wil haar volgaarne eene plaats in den artsenijschat toestaan. Ref., die twintig jaren lang de geneeskunde dagelijks beoefende, en tot het voorwerp van aanhoudend onderzoek maakte, heeft noch voor dit, noch voor dat eenige andere vóórliefde, dan die, welke door studie en onderzoek en naar een onpartijdig oordeel is verkregen. Hij stemt al verder toe dat leeken somtijds zeer gegronde opmerkingen kunnen maken; ja, dat een geneesheer veeleer geboren dan gemaakt wordt, zoo als dat in alle kunsten en wetenschappen het geval is. Nog meer, voor het waarachtige doel der geneeskunde houdt hij geenszins het genezen, maar wel het vóórkomen van ziekten, en na deze verklaringen zal de Schrijver, zoo hij hoopt, wel willen aannemen, dat hij bij de volgende beoordeeling van diens geschrift zich niet op een verkeerd standpunt bevindt.

[p. 307]

De Heer everts heeft, naar zijn oordeel, in de eerste plaats geen duidelijk denkbeeld van de geneeskracht der Natuur, waarop hij zijne geheele redenering grondt. Het is hem echter niet kwalijk te nemen, dat hij het wezen van die geneeskracht niet begrijpt; die kracht (vis medicatrix naturae) is een struikelblok waarover reeds velen zijn gevallen en nog altijd vallen; doch men kan zich de zaak eenvoudig genoeg voorstellen. De Schrijver voert de pogingen der Natuur tot genezing van eene wond aan, en wij willen ons daarbij bepalen. Ten gevolge van het doorslikken van een vreemd ligchaam, krijgt iemand eene kleine wond in de maag; de natuurkracht brengt prikkeling te weeg, en stelt eene plaatselijke ontsteking daar, op welke verettering volgt: in dit alles toonen zich de weldadige pogingen van de geneeskracht der Natuur; maar de verettering heeft losmaking van het gedurende de ontsteking uitgestortte exsudaat ten gevolge en de wanden der maag worden doorboord, waarop de dood volgt. Zoo heeft dan die geneeskracht-zelve, door hare weldadige pogingen, het leven uitgebluscht. Nemen wij een ander voorbeeld! Iemand krijgt, ten gevolge van gemoedsaandoening, eene bloedophooping naar het hoofd; de geneeskracht der natuur opent eene ader, waardoor het bloed zich uitstort en nu is die ophooping geweken. Maar het bloed bij eene groote hoeveelheid in de hersenen uitgestort, brengt plotseling den dood te weeg: wij stellen dus, dat er slechts weinig is uitgestort; doch nu volgt er verlamming van dit of dat orgaan, en nu vragen wij: is dat die weldadige geneeskracht der Natuur, die om eene bloedophooping weg te nemen, de verlamming van één of meerdere organen veroorzaakt? Wij willen verder eens aannemen, dat door opvolgende ontsteking enz. het uitgestortte bloed wordt ingesloten, het ingeslotene (geënkysteerde) allengs zamenkrimpt en de verschijnselen van verlamming na korter of langer duur verdwijnen. Maar ziet, de patient wint in krachten aan, de hersenen ontvangen weder de vorige hoeveelheid bloed en het ingeslotene exsudaat verwekt, als een vreemd ligchaam, prikkeling, ontsteking en verettering, die allen weldadige pogingen van de natuurgeneeskracht zijn om te herstellen; maar - aan dat ettergezwel (absces) in de hersenen sterft ongelukkig de lijder.

Men ziet hieruit dat het begrip van de geneeskracht der Natuur niet zoo gemakkelijk is. Wat kan echter de kunst,

[p. 308]

door den Heer everts zoo meêdoogenloos verworpen, in dezen doen? Zij kan doen wat de hydriatiek niet kan: zij opent den schedel en ontlast den etter, waarna de lijder geneest; zonder water, maar door uitheemsche geneesmiddelen, b.v. kina, ijslandsche mos enz. geholpen. Men doet dus wèl met geene eigene geneeskracht der Natuur aan te nemen, maar de verschijnselen er van tot de gewone verschijnselen van het vormende (plastische) leven terug te brengen; in dat geval ontmoet men geene zwarigheden in de verklaring.

De Schrijver beweert verder, dat men liever hooge heidegronden moest ontginnen dan plassen droogmaken, en toont onbekend te zijn met de opheffing en daling van soms geheele landstreken, zoo als in Noordwegen; terwijl ook aanslibbing hier en wegspoeling elders bewijst, dat de grenzen van land en water aan eene altoosdurende afwisseling zijn onderworpen, en dat de Natuur in het groot doet, wat de kunst slechts in het klein nabootst.

Van de vergiftige planten zegt de Schrijver, dat zij even goed als mensch en dier van de schepping genieten en dus niet bestaan om mensch of dier te dienen. Waarin echter bestaat, mag men vragen, het genot, dat eene plant van de schepping heeft? Of liever, op welke wijze verklaart de S. dat eene plant genot kan hebben? In zijn geest zou men kunnen zeggen, dat ook het water genot van de schepping heeft en dus niet bestaat om dier of mensch te dienen. Ref. herinnert zich hier dat de dieren, als zij eenige schadelijke zelfstandigheid hebben gebruikt, dadelijk eene andere zelfstandigheid opzoeken, die de nadeelige werking der eerste voorkomt of tegengaat. Ware het dan in den geest des S. niet te verwachten, dat zij steeds water zouden gebruiken? - Het dier toch handelt alleen volgens de inspraak der Natuur.

De S. is ál te hard in het oordeel dat hij over de geneesheeren, of liever de Medicinae Doctoren velt, alsof hun de openhartigheid zou ontbreken om rond voor hunne meening uit te komen. Had hij gezegd dat zij dwalen; 't ware hem op zijn standpunt te vergeven geweest. Hen allen, met éénen slag, tot huichelaars of bedriegers te maken - Luitenant! dat is te bar; dat is voor iemand die zich zoo bij uitstek menschlievend wil toonen, boven alle bedenking onmenschlievend.

Ook vordert de S. te véél van de geneesheeren. Eene weten-

[p. 309]

schap die duizenden jaren telt, zoo vele groote en tevens brave mannen (boerhaavens en hufelands) onder hare aanhangers noemt, die door millioenen is onderzocht en op zoo veel goeds, edels en heerlijks kan wijzen, voor eene naauwelijks gekende methode eensklaps te verlaten, zou eene schandelijke wuftheid, eene ergerlijke beginselloosheid verraden, en weinig vertrouwen inboezemen voor hen, wier oordeel zoo kalm, bezadigd, en wèl beraden moet zijn.

Ref. kan om des besteks wille den Schrijver niet verder volgen, anders zou hij wel lust hebben om voort te gaan, doch hij woont met den Schrijver in eene en dezelfde stad, en het is voor den laatsten dus niet moeijelijk eene gelegenheid tot verdere wederlegging, wanneer hij die verlangt, aan te knoopen.

Hoewel Ref. het enthusiasme van den Schrijver, van diens standpunt billijkt, wil hij echter ook nog aanvoeren, dat een geneesheer te G., die zich aan de hydriatiek had overgegeven, zijne cliëntelle nagenoeg geheel heeft verloren door het groote aantal lijders, dat in korten tijd onder zijne behandeling is bezweken.

Evenwel het geschrift behelst sommige waarheden, zoo als b.v. dat de Regeringen zich te weinig de geneeskunde aantrekken; dat de lijders veelal wars zijn van een geschikt diëet, hetwelk zoo veel ter genezing kan bijdragen; dat sommige geneesheeren veel te veel met geneesmiddelen schermen; dat de reinheid des ligchaams te zeer wordt verwaarloosd; dat vele geneesheeren de Natuur niet begrijpen en zich ook geene moeite geven om haar te begrijpen; dat de eenvoudige geneesheer ten onregte wordt versmaad; en dat vele geneesheeren en daaronder dikwerf ook van de meest gezochten, in den grond kwakzalvers zijn. Maar dit alles is overoud en bekend.

Met den Heer everts wenscht Ref. dat het tijdstip spoedig moge komen, waarop de natuurlijke geneeswijze de heerschende zal zijn; maar in den wezenlijken zin des woords. Hij kan overigens het lezen van deze brochure wel aanbevelen; want zij is een goed middel tegen overdrijving, wier verkeerdheid bij de lezing als in het oog springt. Het is echter waarschijnlijk, dat de Schrijver de watergeneeskunde meer kwaad dan goed zal doen.

Priessnitz-zelf heeft zijne zaak overdreven en is op het

[p. 310]

einde van zijne baan van vele overdrijvingen teruggekomen; dat moge zijnen navolgers tot voorbeeld strekken. In alle gevallen is het niet voorzigtig van den Schrijver om 't als eene aanbeveling van de methode te doen gelden, dat priessnitz van een eenvoudige boer een millionair is geworden; en daar nog bij te voegen, dat hij van de gewone geneeswijze niets anders kende, dan hare onvoldoende resultaten. In zóó verre heeft hij dan de geneesheeren overtroffen, en kon hij van zijne methode zeggen: ‘probatum’.

l.h.v.