Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1852

Landen, steden, volken en menschen. Een Panorama in negentien groepen, naar A.W. Grube en vele anderen. Door J.J.A. Goeverneur. Eerste Deel. Te Groningen, bij J.B. Wolters. 1852. In gr. 8vo. VIII en 424 bl. f 4-20.

Volgens het Voorberigt vindt men hier ‘aardrijkskundige karakterschetsen, die het menschenleven met zijne zeden, gebruiken, onderling verkeer, godsdienst en staatsinrigting, zoo als het gevormd en gewijzigd wordt door den grond, waarop het zich ontwikkelt, door de luchtsgesteldheid waarin het zich beweegt, door de dierenen plantenwereld welke het omringt, als voor het oog aanschouwelijk maken.’ - ‘Levendige schilderingen van

[p. 727]

des menschen ontwikkeling tot beschaving, zoo wel in de pool- als in de keerkringstreken; op haren laagsten trap bij den Australiër, evenzeer als op haar toppunt van Europesche beschaving; in eene Noord-Amerikaansche volkplanting zoowel als in de Engelsche wereldstad.’

Om den mensch op alle die trappen van beschaving en onder alle die klimaten voor te stellen, heeft hij aan verschillende beroemde Schrijvers tafereelen ontleend.

Wij vinden hier inderdaad eene zeer onderhoudende bloemlezing, wèl geschikt tot vermeerdering van den smaak voor land- en volkenkunde; eene bloemlezing uit kohl, marmier, borrow, arndt, washington-irving, schopenhauer, lamartine, wagner, puckler-muskau, de gérando, burckhardt, sartorius, de salvandy, hammer-purgstall, von humboldt, en anderen.

Dit Eerste Deel bevat negen groepen; maar de beelden van dezelfde groep zijn niet allen door dezelfde pen geschilderd. Door ze bijeen te zamelen uit verschillende Schrijvers, is de eenzijdigheid afgewend, en aan elke voorstelling eene afwisseling gegeven, die de aandacht levendig houdt en de belangstelling doet klimmen. - De gerando en elsner schrijven niet beiden over Hongarijë in denzelfden geest en toon. In het tafereel van de salvandy van Spanje en de Spanjaarden opgehangen, vindt men andere verwen en kleurverdeelingen dan in dat van george borrow, den Bijbelverspreider, wiens genie en zelfstandigheid men moet bewonderen. Scherp is de tegenstelling waar puckler-muskau eene vergelijking maakt tusschen de Roomsch-Katholieke en de Engelsch-Protestantsche eeredienst (bl. 322); maar het beeld wordt geheel anders, wanneer kohl (bl. 325) eene beschrijving geeft tot in de geringste kleinigheden van de Grieksche eeredienst. - Eene tegenstelling van gansch anderen aard treffen wij aan in de beschrijving van het leven vol zinnelijkheid des Parijzenaars op den Zondag, en van het godsdienstige leven des Londenaars op den Zondag, in de Kerk of in ernstige overweging en Bijbeloefening te huis.

Het plan heeft echter ook zijne minder gunstige zijde:

[p. 728]

want als men eenvoudig vertaalt wat elk reiziger, onder den invloed van zijne individuele inzigten en eigene begrippen heeft aangeteekend, kan de kennis die men er uit verkrijgt maar onvolkomen zijn. De Heer goeverneur had zich, naar óns gevoelen, moeten toerusten met de bekwaamheid om de verkeerde opgaven der Schrijvers, uit wier reisverhalen hij overneemt, aan te wijzen en te verbeteren. Werd men niet geregtigd dit te verwachten toen hij zijn eigen naam aan 't werk gaf, niet als Vertaler uit, maar als Schrijver naar grube en anderen? - Dat hij dit echter niet, immers niet in alles heeft gedaan, en dat ook de vertaling, nu en dan wel iets te wenschen laat, blijkt onder anderen aan hetgeen wij hier laten volgen uit de laatstgemelde schildering van johanna schopenhauer: ‘Woningen in Londen.’ Wij zullen onze teregtwijzingen er nevens voegen:

‘Eigenlijk’ - zegt de Schrijfster - ‘is men in Londen over het geheel niet bijzonder goed gehuisvest. Daar de eigenaar van een huis, hier, in het burgerlijke, groote voorregten geniet, beijvert ieder zich er een te bezitten. Hiervan is het gevolg, dat Londen genoegzaam enkel uit kleine, smalle huizen bestaat. (?) Wie ook geen eigen huis heeft, wil zich toch gaarne als huisheer voordoen en op zich-zelven wonen.

In Parijs zweven vier steden boven elkander, in Londen zijn ze als 't ware aaneengeregen. Aan eene opvolging van verscheiden vertrekken is, in gewone burgerhuizen niet te denken; zelden vindt men, zelfs bij de rijke kooplieden, er twee die aan elkaâr grenzen; iedere verdieping bevat gewoonlijk slechts twee vertrekken, een aan de straat, een naar de doorgaans zeer bekrompene achterplaats. Overal smalle trappen, en weinige en kleine vertrekken. - De keuken en de bodenkamers zijn beneden den grond (dat wil zeggen: in het onderhuis), de deuren alle zeer eng en hoog, zoowel de huisdeuren, als die in de vertrekken. Gene vertoonen zich in groote gebouwen dikwijls slechts als eene naauwe spleet. (Dit is zeer overdreven: ze zijn even als in Nederland.) Binnenshuis zijn vleugeldeuren iets zeer zeldzaams. - De fraaije

[p. 729]

tapijten, die zelfs bij gegoede handwerkslieden, niet alleen den vloer der vertrekken, maar ook trappen, gang en portaal bekleeden, de sierlijke meubelen, het fraaije, gladgewreven mahoniehout, de zindelijkheid overal, geven echter aan deze kleine woningen, iets eigenaardig aantrekkelijks. Alles ziet er net, behagelijk en elegant uit, en is zulks ook.

De slaapkamers hebben zelden voor meer dan één ledekant plaats. Deze zijn in Engeland doorgaans zeer groot, zoodat ligt drie personen daarin plaats zouden vinden. Ook is het algemeen gebruik niet, alleen te slapen; zusters deelen zonder omstandigheden een bed met elkander, en de vrouw van huis [lees: van 't huis] schaamt zich niet eene dienstmaagd bij zich te nemen, want de Engelsche vrouwen zijn bevreesd, 's nachts alleen in eene kamer te zijn, wijl zij daaraan van der jeugd af nooit gewend worden. Onze (Duitsche) donzen overspreijen (lees: dekbedden) zijn geheel onbekend, niet de onderbedden met vederen (veêren); sedert eenigen tijd komen deze laatste zeer in gebruik, schoon haren matrassen nog meer in zwang zijn. De deken is aan het onderbed vast en laat slechts eene opening om in te kruipen. Bedden zonder gordijnen, even als kamers zonder vloerkleeden, kent slechts de bitterste armoede.’ (dit laatste is zeker overdreven).

Behalve 't geen wij reeds tusschen haakjes hebben gezegd, moeten we nog laten volgen, dat er hier over de slaapkamers veel onnaauwkeurigs wordt gemeld. Eene fatsoenlijke vrouw, b.v., neemt de dienstmaagd niet bij zich in bed; het bevreesd zijn is een sprookje; en dat de deken aan het onderbed zou vast zitten is uit de lucht gegrepen. Het onderkleed of onderlaken wordt zoo strak aangehaald, dat het veêren-bed hard wordt als eene matras, en 't overlaken en de dekens zijn zoo vast en diep onder het bed gestopt, dat het is alsòf ze rondom vast zitten.

Maar dat gemis aan teregtwijzing in het werk belet niet, dat het, even als andere bloemlezingen uit behagelijke reisverhalen, eene leerzame en zeer onderhou-

[p. 730]

dende lectuur bevat, en dus een welkom geschenk is, inzonderheid voor de Leesgezelschappen. Ook de vertaling is over het algemeen verdienstelijk, en omtrent den aangenamen stijl van den Heer goeverneur behoeft niets gezegd te worden. - Wij prijzen derhalve het werk met nadruk aan, en schenken ook verdienden lof aan den Uitgever voor zijne zorgen. De druk en het papier zijn fraai.