Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1852

Liefdadigheid te Amsterdam. Overzigt van al hetgeen er er in Amsterdam wordt verrigt, ter bevordering van de stoffelijke, zedelijke en godsdienstige belangen; voornamelijk der minvermogenden en behoeftigen. Uit echte bronnen bijeengebragt door N.S. Calisch. Te Amsterdam, bij M. Schooneveld en Zoon. 1851. In kl. 8vo. X en 497 bl. f 4-50.

Het woord van den Heer suringar, waarmede de Schrijver zijn voorherigt eindigt, is een waar woord: ‘Amsterdam is een kostelijke stad; want liefde woont in hare wallen.’ - Men ontvangt hier een zeer lijvig boekdeel, en dat toch niet de geschiedenis maar schier alleen het bestaan vermeldt van de Inrigtingen te Amsterdam, toegewijd aan de stoffelijke, zedelijke en godsdienstige belangen van minvermogenden en behoeftigen.

De mededeelingen zijn in twee-en-twintig rubrieken afgedeeld. Het armbestuur. - Het huiszittenhuis; verzorging der huiszittende armen. - De stads bestedelingen. - Maatschappij van weldadigheid; Subkommissie te Amsterdam. - Het werkhuis. - Maatschappijen met een weldadig doel werkende, en wier bemoeijingen in de volgende afdeelingen nader worden omschreven. - Gestichten enz. ter verzorging van weezen en oude lieden. -

[p. 510]

Instellingen tot ziekenverpleging. - Nederl.-Israël. geneeskundig gesticht voor krankzinnigen. - Genootschap ter ondersteuning van behoeftige Nederl.-Israël. kraamvrouwen. - Instellingen ter bevordering der koepokinënting. - Gestichten ter verzorging van blinden en doofstommen. - Inrigtingen voor onderwijs, leer-, werken bewaarscholen enz. - Vereenigingen tot ondersteuhuwelijking van hulphehoevenden, tot werkverschaffing, uithuwelijking enz. - Instellingen tot bedeeling van kleedingstukken, levensmiddelen en brandstof. - Bank van leening; Spaar- en Bewaarkassen; rentelooze voorschotten. - Bureau van consultatie. - Hofjes. - Liefdadige instellingen van verschillenden aard. - Instellingen tot ondersteuning van weduwen en weezen; bepaaldelijk opgerigt voor enkele maatschappelijke standen. - Inrigtingen ter bevordering van zedelijkheid, wetenschap en godsdienstzin. - Zieken- en begrafenisbussen of fondsen.

Wij zijn niet bij magte om de naauwkeurigheid der opgaven na te gaan; maar des Schrijvers bekende ijver, zijne naauwgezetheid, en de moeiten, die hij gedaan heeft, om in het bezit van echte bescheiden te komen, waarborgen hier, zoo wij meenen, de juistheid, welke geschikt is aan een werk als dit eene blijvende waarde te geven.

Er behoorde moed toe, om in een arbeid zoo weinig aangenaam of uitlokkend te blijven volharden, bij 't bekend worden met de moeijelijkheden van de opgenomen taak.

Men zal het den Schrijver gaarne toestemmen, dat de grenzen der liefdadigheid bezwaarlijk zijn af te bakenen, en hij heeft daarom wèl gedaan met aan haren omvang zoo ruime grenzen te stellen. - Wie echter nog reden mogt vinden om over onvolledigheid te klagen, wijte haar niet aan hem, maar aan degenen, die meenden hem geene inlichtingen te mogen of te kunnen geven.

Ten aanzien van de bewerking zegt de Schrijver: ‘Mijn doel was niet en kon niet zijn, te leveren eene uitvoerige, dus ook plaatselijke beschrijving van de gestichten aan de liefdadigheid gewijd, een geschiedkundig verhaal

[p. 511]

van den oorsprong en het bestaan van deze instellingen en van al de andere die ik heb vermeld, - voorzeker neen; want in de eerste plaats zou daardoor het werk, thans reeds grooter geworden dan het geraamd was, eene uitbreiding hebben erlangd, die misschien wel den tegenwoordigen omvang hadde vertienvoudigd; en ten tweede ware de inhoud alsdan bijna niets meer dan eene in andere vormen gegoten herhaling van hetgeen wagenaar, commelin enz., en na hen nieuwenhuys in zijne Geneeskundige plaatsbeschrijving van Amsterdam, en van der vijver, in zijne lezenswaarde werken over onze stad, reeds hebben geschreven. Bij de bewerking stelde ik mij ten doel, een overzigt - en niet meer - te geven van den tegenwoordigen staat, waarin de te dezer stede gevestigde liefdadige instellingen enz. zich bevinden, van hare wijze van werken, en van den kring waarin zij zich bewegen; terwijl de mededeeling der gelegenheid tot deelneming, om de eene of andere weldadige stichting door bijdragen te ondersteunen, en de vermelding van de namen der leden van de verschillende besturen, voor die stichtingen zelven niet onwaarschijnlijk van goed gevolg kunnen zijn, en overigens aan zoo velen, die welligt niet weten wat er al in Amsterdam bestaat, dat ondersteuning van weldenkenden en liefdadigen behoeft, tot leiddraad kunnen strekken, waar en hoe hunne liefdegaven aan te wenden. Ook voor de wetenschap zal het boek, voornamelijk wat betreft de Statistische bijdragen, naar ik vertrouw, zijn nut kunnen hebben.’

De stalen vlijt des Schrijvers verdient allen lof. Het werk bevat ook een algemeen register, dat in eene wezenlijke behoefte voorziet; want een boek als dit laat zich in uren van uitspanning, noch ook als in éénen adem doorlezen. Maar het is onmisbaar voor ieder die wenscht te weten, hoe de hoofdstad aan den naam van ‘kostelijke stad’ gekomen is, en met het armwezen grondig bekend tracht te worden. Over het innerlijk leven van Amsterdam verspreidt het overigens een allerbehagelijkst licht.

[p. 512]

Wij wenschen den Schrijver en de Uitgevers de voldoening toe, op welke de degelijke waarde van dit werk hun aanspraak geeft.