Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1851

Merkwaardigheden uit de geschiedenis van de vestiging en uitbreiding des Christendoms, in verschillende werelddeclen, voornamelijk in betrekking tot den arbeid der Protestantsche Zendelingen, in voorlezingen, door W. Hoffmann, buitengewoon Professor der Godgeleerdheid aan de Universiteit te Bazel, en Inspector van de Kweekschool voor Evangelische Zendelingen aldaar. Uit het Hoogduitsch vertaald door J. Oudijk van Putten. Te Rotterdam, bij van der Meer en Verbruggen. 1849. In gr. 8vo. XIV en 153 bl. f 1-50.

De verschijning dezer uit het Hoogduitsch vertaalde Redevoeringen getuigt van den opgewekten zin voor het heilig werk der Christelijke Zending onder de Heidenen. Getrouw aan den last ‘Predikt het Evangelie aan alle volken,’ drongen de visschers van de Galilesche zee in de heidensche wereld, en ondermijnden er de eeuwenoude vestingen des veelgodendoms. Hunne kweekelingen traden de paleizen en lusthoven der keizers en hunner landvoogden binnen, verhieven hunne stemmen in de gehoorzalen der wijzen, deden de orakelklanken der Pythia verstommen, en doofden de offervuren op jupiters altaren.

Toen Rome de kruisbanier op het Kapitool zag wapperen, zond het mannen vol des Heiligen Geestes en gloeijende van ijver voor het geloof naar de moerassen van Germanië, en de dennenbosschen van het hooge Noorden, en terwijl in Azië de bedwelmde Christenen zich

[p. 149]

bogen voor den standerd der halve Maan, werd geheel Europa door het Christelijk beginsel voorbereid, om eenmaal stoffelijk en zedelijk de wereld te beheerschen.

De schok, welke de kerkelijke omwenteling der zestiende eeuw te weeg bragt, belemmerde eenen tijd lang de gehoorzaamheid aan het woord van den éérsten Zendeling, die gekomen is van boven. Maar de Roomsche Kerk, zoo ras zij van dien schok hersteld was, gordde zich weder aan, om in Amerika en in Azië het Evangelie te verkondigen, en de Protestanten, wien het zoo veel inspanning kostte zich te vestigen en tegen onbroederlijke aanranding te verdedigen, zonden welhaast mede hunne geloofshelden uit, om veroveringen te maken op dwaling en ongeregtigheid. Men zag van lieverleê uit de oude en uit de nieuwe wereld mannen over de breede wateren stevenen, niet om goud of zilver te halen, maar om aan de kusten van Zuid-Afrika en Australië, in het kolossale Indië, en op de eilandengroep van den Oostindischen Archipel, liefde en vrede te brengen in de leer van het kruis.

Het is waar, en vooral geldt dit van ons Vaderland, het werk der zending wekte langen tijd niet veel opmerking en belangstelling. Het ging bijkans buiten de gemeente om, en bleef aan enkele ijvervolle voorstanders van het rijk des Heeren overgelaten. Sedert eenige jaren echter gaan de oogen open, het gemoed wordt warm, en de zending wordt nu een werk der Gemeente. Weldra zal het eene zaak zijn, met haar bestaan geheel vereenzelvigd. Daartoe heeft de krachtige hand, welke Directeuren van het Nederlandsch Zendelinggenootschap aan den ploeg hebben geslagen, de stem, die zij doen hooren, en de verschijning van gutzlaff, dien zij, vier-en-twintig jaren geleden, hebben uitgezonden, veel bijgedragen.

De Heeren van der meer en verbruggen hebben gemeend dien opgewekten geest te moeten bevorderen, door het Nederlandsch publiek dit zevental voorlezingen uit hoffmanns Missions Stunden aan te bieden. Naar waarheid getuigt de Vertaler van den Hoogleeraar: ‘De Schrijver

[p. 150]

is bekend als ijverig en te gelijk hoogst verdienstelijk bevorderaar der Zendelingszaak, en zijne Missions Stunden geven van zijne warme belangstelling ten deze het beste bewijs. Maar deze “Vorträge” doen hem ook kennen als iemand, die personen en omstandigheden met een' helderen, doordringenden blik beschouwt; als iemand die aan een verlicht verstand een edel hart paart, en die met veelomvattende kennis waren Christelijken ootmoed vereenigt; maar ook als iemand die uitmuntend de pen weet te voeren, en die op boeijende, wegslepende wijze verhaalt en schildert, en te gelijk leert en sticht.’

De redevoeringen, welke oudijk van putten vertaald heeft, hebben China, Nieuw-Zeeland en de Sandwicheilanden ten onderwerp. De overigen, die Otaheite, de Schippers-eilanden, West-Afrika, Noord-Amerika, Oost-Indië, West-Indië en Zuid-Afrika betreffen, zal de Uitgever ter perse doen leggen, indien deze bundel met bijval ontvangen wordt. Wij hopen, dat de Uitgevers hun voornemen zullen kunnen volbrengen, in het belang der gewigtige zaak, die hier zoo voortreffelijk wordt behandeld.

De twee eerste voorlezingen geven een helder begrip van de uitgebreidheid en grootheid van het Chinesche Rijk, en de Schrijver verklaart de reden zijner zonderlinge afzondering, beschrijft de godsdienst en godsdienstigen toestand der Chinezen, en verhaalt wat er in vroeger tijd is en bepaaldelijk nu wordt gedaan om dit volk onder de kruisbanier te vereenigen. Het gelukken dier poging zal ongetwijfeld eene volslagen wereldverandering te weeg brengen. Stelt u voor dat volk van bijkans 400 millioenen menschen, allen ééne taal sprekende, allergunstigst gelegen, met innerlijke kracht om naar buiten te werken en - tot het Christendom gebragt! Wie kan er de gevolgen van berekenen? Laat het nog duizend jaren duren, wat zeggen jaartallen, als de uitkomst daar is. Misschien is Europa dan ingesluimerd, als beantwoord hebbende aan zijne levensbestemming.

Niet minder belangrijk zijn de twee volgende voorlezingen over Nieuw-Zeeland. De Spreker maakt ons be-

[p. 151]

kend met de natuurlijke ligging van dit eiland, zoo uitlokkend en niettemin zoo schaarsch bevolkt. Hij hangt een somber tafereel op van het openbaar en huiselijk leven der bewoners. Het moet er wel jammerlijk uitzien, waar eene jeugdige moeder, over kindermoord berispt, de klagt slaakt: ‘och, had mijne moeder even zoo met mij gehandeld!’ - En wat hebben de Europeanen nog gedaan, om deze menschen, die ons leeren hoe ver de mensch het brengt, indien hij zijn eigen licht volgt, uit hunnen deerniswaardigen toestand op te heffen? Wij zien er tegen op het antwoord van den Verhandelaar over te nemen. Gelukkig evenwel, dat ook hier stralen van licht de schaduwen verdrijven. De liefde tot christus en de dankbaarheid voor Zijn verlossingswerk hebben, door de Christelijke zending, eene heilzame omkeering bewerkt; zoodat ‘het Engelsch-Kerkelijk Genootschap thans negentien hoofd- en hulpvestigingen op het noordelijk eiland telt; terwijl de Wesleyaansche Methodisten er zeven zulke posten hebben; dat duizende kinderen in de scholen godsdienstig onderwijs ontvangen, en tienduizenden van volwassenen evenzeer onder den gezegenden invloed van het Evangelie gebragt zijn, daar zij het Nieuwe Testament in hunne eigene taal lezen kunnen.’ Met verbazing vervult ons de Schrijver, als hij de werkzaamheden der Zendelingen in bijzonderheden nagaat. Wij staan in twijfel of wij meer den moed of meer het geloof dier helden moeten prijzen, die jaren lang door doodsgevaar bedreigd werden, en meer wonderen hebben uitgerigt dan de fabel aan orfeus toeschrijft.

De drie volgende voorlezingen handelen over de Sandwich-eilanders. Bij de beschrijving van het godsdienstig, zedelijk en huiselijk karakter dier menschen, wordt de opmerking gestaafd, dat, gelijk het voedsel, hetwelk de mensch doorgaans gebruikt, van grooten invloed op de ontwikkeling van zijn karakter is, evenzoo de grond dien hij bewoont aan de vormen zijner godsdienst eene eigenaardige rigting geeft. Doch ook hier ziet men bevestigd, dat de natuurlijke mensch, juist omdat hij op zich-zelven staat, de gemeenschap met God verliest. Hij

[p. 152]

kan het goddelijk bewustzijn wel niet uitroeijen, maar, misvormd, werkt het juist het tegendeel in hem van hetgeen waartoe hij geroepen is.

Regt ter snede laat de Heer hoffmann de ongelukkige la perouse, de ijverige kweekeling van rousseau, getuigen, hoe hij van zijne dichterlijke voorstellingen van het Arkadisch geluk van den mensch in zijnen natuurstaat is teruggekomen onder deze echte natuurmenschen, wier gemoedsbestaan groote overeenkomst had met den vulkanischen grond, die hen voedde. Met des te meer genoegen zien wij de verandering dier woeste zeden door de prediking des Evangelies bewerkt, en de levensvraag: of het Christendom eene geestelijk-zedelijke wedergeboorte zij? proefondervindelijk beantwoordt. Zoo veel stof tot blijdschap als de lezer vindt, wanneer hij de loffelijke werkzaamheid der Zendelingen verneemt, zoo diep ook zal 't hem met droefheid en verontwaardiging vervullen, als hij naam-Christenen ontmoet, die met geweld de zegepraal van het goede beginsel vertragen, om hunne dierlijke lusten toomeloos te kunnen bevredigen.

Wij eindigen met den wensch, dat dit aangenaam en leerrijk werk vele lezers vinden en mede bijdragen moge tot de vervulling der bede: ‘Onze Vader! Uw rijk kome!’

h.
j.h.s.