Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1850

Het oordeel van het ongeloof onzer dagen omtrent de schriften des Nieuwen Testaments, getoetst aan de waarheid der geschiedenis. Door H.W.J. Thiersch, Phil. en Theol. Dr., gewoon Hoogleeraar in de Godgel. Faculteit aan de Hoogeschool te Marburg. Uit het Hoogduitsch, door J.W. Abresch, Predikant te Heilo. Te Alkmaar, bij H.J. van Vloten. 1848. In gr. 8vo. 402 bl. f 4-40.

Dit werk is in het oorspronkelijke getiteld: Versuch zur Herstellung des historischen Standpunktes für die Kritik der Neu-Testamentlichen Schriften, en heeft tot schrijver den reeds gunstig bij ons door zijn geschrift over Katholicisme en Protestantisme bekenden scherpzinnigen en oorspronkelijken Marburgschen Hoogleeraar thiersch. Reeds in 1845 uitgegeven, is het een van de eerste, maar geen van de minste Streitschrifte gegen die Kritiker unserer Tage, zoo als de Schrijver de Tubinger school aanduidt. Het heeft echter als zoodanig eene bijzondere verdienste. De verdedigers van het historische standpunt der kritiek van de schriften des Nieuwen Verbonds, bijzonder van de Evangelie-geschiedenis hebben veelal dit eigen, dat zij de afzonderlijke aanvallen pogen af te keeren, de bijzondere stellingen te ontzenuwen; dit

[p. 386]

heeft men in eene menigte geschriften gezien, die in der tijd tot bestrijding van sthauss zijn uitgegeven, en men ziet het tegenwoordig ook met opzigt tot de Tubingers. Wij zijn ver van dit geheel te misprijzen: het is een aandragen van bouwstoffen tot het verdedigingsgebouw, waarvoor men dankbaar behoort te zijn; maar men moet er zich niet bij bepalen. De kritiek van het Nieuwe Testament heeft, na de aanvallen der Tubinger rigting, behoefte gekregen aan eene geheele herziening. Men kan niet meer volstaan met hetgeen vroeger voldoende was; men kan zich van de bedoelde school met geene magtspreuken afmaken, of zich bepalen bij het schermen met de woorden: ongeloof en ligtzinnigheid. Het voeren van tirailleurgevechten, het digtstoppen van reten en scheuren in het gebouw gaat niet aan. Het gewigt van de zaak des Christendoms doet hooger eischen aan de wetenschap; het vordert een geheel nieuw opgetrokken gebouw, in zich-zelf tegen de aanvallen bestand. Van die houding is dit uitmuntend boek; het heeft, wel in de aanteekeningen, maar zoo weinig mogelijk in den tekst een polemischen, veeleer een thetischen vorm. Door de zaak op vaste beginselen te zetten, worden die van partij van-zelve als onhoudbaar ten toon gesteld. Dat is zeker niet zoo gemakkelijk, als het schermutselen tegen afzonderlijke punten; maar het is de veiligste weg, die het best tot het doel leidt.

Onze godgeleerden, - en het geschrift is alleen voor de wetenschappelijke wereld geschreven en geschikt, - kennen den staat van het geschil. Het gaat uit van den oorsprong der schriften van het Nieuwe Verbond. Daarom vat thiersch de zaak in het hart aan, en behandelt haar niet negatief, maar positief, wanneer hij het ontstaan en de bestemming der Evangeliën tot de hoofdspil van zijne ontwikkeling neemt. Hij gaat daarin den bedachtzamen kritischen weg. Daar hij zich zorgvuldig wacht van het treden op wegen, die door de latere onderzoekingen reeds zijn afgesloten, geeft hij de tegenpartij nergens vat op zich. Baur moge hem dan ook spottender wijze eenen Kritiker und Fanatiker genoemd hebben; hij heeft met

[p. 387]

allen omhaal niets weten te zeggen tegen hetgeen thiersch had geschreven. Schermen de Tubingers, met niet weinig ophef, met de Christelijke en Anti-Christelijke literatuur der eerste eeuwen van onze jaartelling: onze Schrijver schroomt niet, deze dorre velden insgelijks te betreden tot handhaving van het geloovig standpunt. En spreekt het van zelf, dat op veel, dat nà het verschijnen van dit boek is uitgekomen, geene acht kan geslagen zijn, - dat beneemt alleen aan sommige aanteekeningen eene betrekkelijke waarde, want de hoofdzaak blijft dezelfde.

En die hoofdzaak is, zoo als wij reeds zeiden, de oorsprong der Evangelie-verhalen. Wel wordt in den aanvang over de taal en den stijl van de schriften des N.V. en aan het einde over de geschiedenis van den kanon des N.V. in het algemeen gesproken; het eerstgenoemde is de kern van het geheel, gelijk de kern der Tubinger bestrijding ook vandaar uitgaat in de geliefkoosde stelling van het tendenz-schrijven. Het hoofdstuk over de in het N.V. bestredene ketterijen is echter ook zeer belangrijk, en verspreidt veel licht over hetgeen door de Tubingers voor hunne zaak van de historisch-dogmatische zijde was in het midden gebragt.

Eene breedvoerige ontleding van het werk behoort, onzes inziens, niet hier, maar in een wetenschappelijk theologisch tijdschrift. En onze aanmerkingen op gedeelten zijn zoo weinige, en aan de hoofdzaak zoo ondergeschikt, dat wij ons liever bij eenvoudige aanprijzing van dit solide geschrift bepalen. De bekwame Vertaler heeft zijne taak zeer goed verrigt, en veel van den onaangenamen, ingewikkelden stijl van het oorspronkelijke verholpen. Slechts moeit het ons, dat hij ten gevalle van den uitgever vele in de Hoogduitsche uitgave in haar geheel voorkomende uittreksels uit Kerkvaders enz. heeft weggelaten; want weinige Theologanten hebben die dure boeken onmiddellijk bij de hand, en - zal men uit eigene oogen zien, dan behoort men voor zich te hebben, wat zij schreven, op wier getuigenis men zich van wederzijde beroept. Een zoo belangrijk bofek om zulk eene kleine vergrooting van onkosten van

[p. 388]

een zoo belangrijk toevoegsel berooven, noemt men in het dagelijksch leven: eene geheele struif bederven om één enkel ei; en wie zóó zuinig is, onthoude zich liever van het uitgeven van belangrijke boekwerken.