Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1850

Hoe is het Pauperismus te stuiten? Het oordeel van de Arnhemsche Courant wederlegd, met drie nieuwe bijdragen, betreffende den staat van het armwezen, de waarde van den rijkdom en de werktuigelijke krachten bij de industrie; door A. Elink Sterk, jr. Te 's Gravenhage, bij W.P. van Stockum. 1849. In gr. 8vo. 121 bl. f 1-20.

Het boek-zelf is niet aangenaam; wij kunnen niemand aanraden het om de waarde der polemiek te koopen. Van wat meer belang zijn de bijlagen, ofschoon ook daarin veel voorkomt, waarmede wij ons niet kunnen vereenigen. Dit oordeel over een werkje van den Heer elink sterk klinkt vreemd, omdat men gewoon is wat goeds uit zijne handen te zien komen; doch juist daarom verbloemen wij ook onze meening niet over hetgeen van hem komt, en niet aan de verwachting beantwoordt. Wij zullen die meening door een klein overzigt regtvaardigen.

De Schrijver had in het Dagblad van 's Gravenhage van 13 August. 1849 een artikel over het pauperisme geplaatst, waarin, bij al het goede, dat er in voorkomt, eenzijdigheid merkbaar is, en dat om die reden weinig heteekenend was, althans niet voortreffelijk genoeg, om er een buitengewonen ophef van te maken.

Maar van dat stukje werden vele overdrukjes verspreid, en een daarvan kwam in handen van de Redactie der Arnhemsche Courant, die, onbewust dat die verspreiding buiten

[p. 297]

toedoen van den Heer sterk had plaats gevonden, daarop in het nommer van 28 Aug. een bitsch bescheid aan het blaadje heeft gegeven. Nu heeft de Schrijver duidelijk aangetoond, dat hij geen deel heeft gehad aan het verspreiden dier afdrukjes, en bij die opheldering had het kunnen blijven; - doch neen: hij voelt zich opgewekt, om, bovendien, zijn artikel eens te apologiseren, en de gemelde Redactie op hare plaats te zetten. - Wie nu lust heeft, om zestig paginaas, tot refutatie van één courant-artikel, te lezen, koope het boekje; doch, naar onze meening, heeft de wetenschap en de philantropie er weinig bij gewonnen.

Opmerkelijk, doch niet troostrijk, is, op bl. 21, in de noot, de verklaring des Schrijvers, dat hij huisgezinnen kent, die zich voor f 12. - in de week hun bedel-bedrijf niet zouden laten afkoopen, en, op bl. 42 en volg., eene lijst, door den Schrijver gehouden, omtrent het lot van een aantal arme huisgezinnen, ten betooge dienende, dat de armen meestal hun lot aan zich-zelven te wijten hebben, en er doorgaans weinig uitzigt is op verbetering van welstand.

De Schrijver schijnt zelf begrepen te hebben, dat het boekje toch in dier voege de wereld niet in kon, maar dat er nog iets bij moest, om het eenigzins belangrijk te maken. Vandaar wel de toevoeging van drie bijdragen, met opzet als nieuwe bijdragen aangeduid.

De eerste, bl. 67-90, bevat opmerkingen nopens den omvang van het armwezen in het algemeen.

De Schrijver maakt dit betoog dienstbaar aan zijne stelling, dat de vermeerdering der armoede voor het grootste gedeelte aan de armen-zelven te wijten is. Naar onze meening is die beschouwing éénzijdig, en ligt de oorzaak der toenemende armoede nog veel meer in slecht bestuurde liefdadigheid; in gebrek aan genoegzaam, vooral godsdienstig, onderwijs; in de vele belemmeringen voor nijverheids-ontwikkeling; in gemis aan philantropische inrigtingen van voorzorg en besparing, en bekendheid daarvan bij de behoeftigen; in slechte inrigting der beleenbanken, en wat dies meer zij: - en wij houden ons verzekerd, dat, naarmate in alle deze gebreken verbete-

[p. 298]

ring wordt te weeg gebragt, de zoogenaamde zedelijke oorzaken van armoede bij de armen-zelven gedurig zullen verminderen.

Terwijl de Schrijver aan de eene zijde tegen het bédelen uitvaart, - en te regt, - predikt hij van den anderen kant (bl. 87 en 120) een kruistogt tegen de (wat hij noemt) ‘wettelijke liefdadigheid;’ maar hij maakt er zich een verkeerd denkbeeld van, als hij daardoor eene ‘wettelijke, van staatswege bevolene, liefdadigheid’ verstaat. ‘Wettelijke liefdadigheid’ (charité légale) is eene erroneuse benaming voor armverzorging van staatswege; zij bestaat hierin: 1^o. dat de zorg voor het armwezen uitgaat van de Regering en Plaatselijke Besturen, in stede van aan Diakoniën of aan bijzondere personen of aan zich-zelve te zijn overgelaten: 2^o. dat de wezenlijk behoeftige, wien het aan hulpmiddelen van elders ontbreekt, werk bekomen kan, indien hij kan arbeiden, en anders behoorlijk moet worden verzorgd; en 3^o. dat de onkosten daarvan, indien zij niet uit eigene middelen of bijzondere inkomsten kunnen gevonden worden, door een' algemeenen omslag worden goedgemaakt. De Schrijver geeft dus geene juiste voorstelling van de zaak die hij veroordeelt; hij geeft ook een zeer gebrekkig overzigt van hetgeen in Engeland daaromtrent regtens is; en wij verwijzen gaarne den lezer, die beter onderrigt wil worden, in beide opzigten naar het uitmuntend werkje van den Heer Mr. j.l. de bruyn kops, Beginselen van Staathuishoudkunde, bl. 272 en volgg.

De tweede bijdrage is eene studie, betrekkelijk de waarde van den rijkdom en zijn nuttig gebruik, van bl. 91-106, en de derde bevat ìets over de industriëele verbeteringen, door aanwending van werktuigelijke krachten, bl. 107-115. In deze beide stukken ontmoeten wij den Schrijver weder op een bekend terrein, dat van de Staathuishoudkunde, waarop hij vroeger reeds zoo menig verdienstelijk geschrift geleverd heeft; en waarin wij beter met hem instemmen, dan wanneer hij de specialiteit van armoede tot het onderwerp zijner behandeling kiest.

[p. 299]

Eenige nalezingen en aanvullingen, bl. 117-121, besluiten het geheel.

i.w.t.