Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1850

Schoolboeken in klein octavo.

1. Aardrijkskundig leerboekje voor de lagere scholen in de Provincie Noord-Holland. Eerste Stukje. Noord-Holland en de Nederlanden. 46 bl. f :-17½.

Tweede Stukje. Europa en de Aarde. 56 bl. f :-17½.

2. Handboekje der Aardrijkshunde van Noord-Holland, inzonderheid ten dienste van jonge lieden, die eene beschaafde opvoeding ontvangen. Alle drie door p.h. witkamp. Te Amsterdam, bij C.L. Brinkman. 1849. 189 bl. f :-50.

3. Beknopte Nederlandsche spraakkunst, voor schoolgebruik. Door g.c. mulder, Hoofdönderwijzer aan de

[p. 273]

eerste stadsschool te Nijmegen. Te Nijmegen, bij J.F. Thieme. 1848. 64 bl. f :-20.

4. Beginselen der Nederlandsche taal, een schoolboekje voor vlijtige kinderen, met vele opgaven en punten. Eerste stukje. 36 bl. f :-10.

Tweede Stukje. 46 bl. Te Groningen, bij F. Folkers. 1849. f :-12½.

5. Tijdtafel en korte schets der Vaderlandsche geschiedenis voor de lagere scholen, door p.h. witkamp. Te Amsterdam, bij C.L. Brinkman. 1849. 32 bl. f :-15.

6. Tante Dientje. Een schoolboekje; door j.j.a. goeverneur. Te Groningen, bij J. Oomkens, Jz. 1847. 96 bl. f :-20.

7. Theorie der Rekenkunde, ten gebruike van leerlingen in de hoogste klasse eener lagere school, en van hen, die zich voor hoogere inrigtingen wenschen voor te bereiden. Door b. semmelink, Onderwijzer te Zuiphen. Eerste Stukje. Te Zutphen, bij W.J. Thieme. 1849. 96 bl. f :-35.

8. Bloemlezing uit de Nederlandsche berijming der Psalmen. Tweede druk. Te Leeuwarden, bij W. Eekhoff. 1848. 96 bl. f :-30.

9. Leer- en Leesboek der Bijbelsche Aardrijkskunde voor de scholen en tot bijzonder gebruik; door j.h. klappert. Met een kaartje. Te Nijmegen, bij D.J. Haspels. 1848. 70 bl. f :-30.

De bevenstaande schoolboeken zijn mij van tijd tot tijd ter beoordeeling toegezonden. Ik heb gemeend, ze met een paar voorafgaande opmerkingen kortelijk, in den

[p. 274]

geest van dit Tijdschrift, naar hunne verschillende waarde te moeten aankondigen.

De Nederlandsche drukpers is bijzonder werkzaam in het voortbrengen van schoolboeken. 't Zijn artikelen, welke iederen dag noodig zijn, en zelfs hier en daar noodiger worden gerekend dan de eerste levensbehoeften. Ik heb ouders gekend, die het geld voor schoolboeken uit den mond bespaarden. Welke regtgeaarde ouders zouden aan leerzame kinderen ook een leer- en leesboekje kunnen weigeren?

't Uitgeven van schoolboeken geeft vele voordeelen, wanneer er van een artikel duizendtallen in een jaar gevraagd worden. En een jong uitgever wenscht ook zoo gaarne een paar goede fondsärtikelen te bezitten!

Daarenboven, 't schijnt zoo gemakkelijk een schoolboek te schrijven. De wetenschap toch is 't niet, welke zoo vele moeite baart. Die bestaat alleen in de keuze der stof, uit het uitgebreide gebied van verdichting, kunst of wetenschap, en in den vorm, waarin 't een of ander gegeven wordt.

't Eerste wordt gemeenlijk van minder belang geoordeeld. De hulpmiddelen toch zijn zoo veelvuldig: woordenboeken, tijdschriften, en eene menigte andere werken verschaffen het noodige. En wat den vorm betreft: 't lijkt zoo eenvoudig, om in een kinderlijken stijl te schrijven, de volzinnen wat te verkorten, de onderwerpen wat te herhalen, hier en daar een uitroepteeken te plaatsen, en er een zedelesje tusschen te schuiven.

Maar! Maar! - Te denken, te gevoelen, te wenschen, te verlangen, en te hopen, zoo als kinderen doen; te zijn, zoo als kinderen zijn, zou dat zoo gemakkelijk wezen!!

't Bewijs is voorhanden. Er zijn maar weinig schrijvers voor kinderen, wien het gelukt duurzaam bijval te vinden; de meeste producten verdwijnen als kaf voor den wind. Van alphen, nieuwald, wester, martinet en anslijn behooren tot die weinigen.

Doch wij moeten tot de beschouwing overgaan.

[p. 275]

N^o, 1 en 2 hebben wij te danken aan den kundigen en bekwamen witkamp. 't Zijn werkjes, die door naauwkeurigheid uitmunten. - Zij zijn met zorg bearbeid. Er is geen twijfel aan, of deze stukjes zullen in Noord-Holland bijval vinden; N^o. 1 voor de scholen, en N^o. 2 voor de meer beschaafde jeugd, en voor onderwijzers, bij het gebruik der beide eerste stukjes onder N^o. 1 vermeld. - Daarenboven is N^o. 2 ook nog zeer aan te bevelen, voor ieder eenigzins beschaafd persoon in die Provincie, want hij zal nergens, in zulk een kort bestek, zoo veel wetenswaardigs bijeen vinden, aangaande het gewest zijner inwoning. Naar fouten hebben wij gezocht, maar wij hebben er niet van eenige beteekenis gevonden.

N^o. 3. Een uitmuntend werkje, waarin de jeugd, in een kort bestek, alles vindt, wat de eerste beginselen der Nederlandsche spraakkunst betreft. - Wij hebben nog geen beter werkje van dien aard in handen gehad. De leergang, waarop het zoo zeer aankomt, is goed, de bepalingen zijn kort en juist, en de voorbeelden ter verdere verklaring en opheldering zijn met verstand gekozen. - Wij verwachten van dit boekje een uitgebreid' debiet.

N^o. 4. Dit taalkundig werkje is van veel minder allooi. De gang is nog geheel naar de oude methode; 't redekundig voorstel dient toch vooraf te gaan, en hier komt men dadelijk reeds met de taaldeelen voor den dag; ook zijn de bepalingen verre van juist. En nogtans bezitten deze stukjes een paar aanbevelingen, namelijk: vele voorbeelden ter oefening, en buitengewone goedkoopheid; wegen deze beide laatste hoedanigheden hier en daar zwaar, welnu, een bekwaam onderwijzer kan er met goed gevolg gebruik van maken.

N^o. 5. Wij kunnen aan deze tijdtafel en schets der Vaderlandsche geschiedenis de eigenschap van naauwkeurigheid evenmin ontzeggen, als aan de bovengenoemde werkjes van denzelfden Schrijver; evenwel was de behoefte aan dit werkje zoo groot niet. Het vinde echter vele gebruikers!

[p. 276]

N^o. 6. Een schoolboekje uit het rijk der verdichting! En dat van goeverneur! Waarlijk het brengt aanbeveling genoeg mede. Kinderen zullen het met graagte lezen, de lesjes zullen zelfs indruk bij hen maken. Maar zou de school geen nuttiger leesboeken kunnen vinden? Zou waarheid niet boven verdichting te verkiezen zijn? Uit dat gebied moest de Heer goeverneur nu eens iets voor de scholen leveren, dan had de titel eene dubbele aanbeveling. Wij gelooven, dat reeds te vele schoolboeken een romantische tint hebben.

N^o. 7. Met de denkbeelden, op den titel uitgedrukt, kunnen wij ons niet vereenigen. Een werkje, uit het gebied der rekenkunde, kan aan die beide voorwaarden niet voldoen. Wij zullen ons dus alleen bepalen bij de theorie der rekenkunde, zonder meer, zoo als het eerste gedeelte luidt. En wat geeft dan het boekje? Niets, waarin het zich gunstig boven anderen onderscheidt; terwijl wij ons met de denkbeelden in het voorberigt ook niet kunnen vereenigen. Waarlijk, hoezeer dan ook dit boekje met nut voor deze gebruikt kan worden, zou toch het gemis er van geene schade aan het onderwijs veroorzaakt hebben. - Het practisch rekenboek van den Schrijver, dat wij kennen, bezit veel meer goede eigenschappen.

N^o. 8. Deze bloemlezing verdient nog meer bekendheid, dan haar tot dus ver ten deel viel. Zij is met kennis en oordeel zamengesteld. In geheel Protestantsche scholen zal er zeker veel gebruik van gemaakt worden, en op alle Catechisatiën van de Hervormden zal het zeer welkom zijn. Voor dezelfde scholen en Catechisatiën zal ook

N^o. 9 zeer welkom zijn. Immers het geeft eene aardrijkskundige beschrijving van Palestina en aangrenzende rijken en landen, en dat in een kort bestek. Wij zouden bij het gebruik er van de kaart van Ds. van senden zeer aanraden; want het achteraan gevoegde kaartje beduidt niet veel.

h.