Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1850

Mary Barton. Een verhaal uit Manchester. Uit het Engelsch. Iste en IIde Deel. Te Amsterdam, bij J.D. Sijbrandi. In gr. 8vo. 332 en 320 bl. Te zamen f 7-20.

De Vertaler, die zich niet noemt, gelijk ook de naam des Schrijvers niet bekend staat, zegt in het voorherigt: ‘is het u te doen om treffende schildering van karakters en situatiën, gij zult het boek niet onvoldaan uit de hand leggen, en het zeker met gespannen opmerkzaamheid ten einde toe lezen;’ hij zegt daarin niets te veel. Wij begonnen te lezen, en lazen, en lazen, geboeid en ingespannen, ten einde toe. Het is niet vreemd, dat er in Engeland binnen het jaar drie drukken van dit werk zijn verschenen; veeleer verwondert het ons, dat er nog maar drie drukken van bestaan. Misschien ligt dat aan het minder doorwrochte van de drie laatste hoofdstukken des tweeden deels; vooral aan de redenering in Hoofdstuk xx, die op zich-zelve belangrijk, doch voor den lezer dáár niet op zijne plaats is, en den diepen indruk der handeling bijkans uitwischt.

De belangstelling, waarmede het werk in Engeland is ontvangen, ligt al dadelijk aan de plaats dier handeling

[p. 178]

en den stand der spelers De Anteur haalt de gordijn op voor het hartbrekend treurspel der armoede en ellende in de achterbuurten van eene der voornaamste fabrieksteden, waar de stoom den arbeid verslindt, en de concurrentie het loon bijkans vernietigt. Dat moest wel de aandacht trekken, na 't geen er van den ongelukkigen staat der fabriek-arbeiders, vooral in de jaren van duurte en hongersnood, is bekend geworden. De ongesmukte berigten van die ellende zijn te afzigtig, om gelezen te worden in kringen waar de weelde afkeerig maakt van 't geen niet in harmonie is met hare eischen. Evenwel ieder wil toch gaarne er wat méér van weten, en ziedaar de mary barton, waarin zulke tafereelen zijn voorgesteld, maar door een geniale pen, hier van het stuitende ontdaan, dáár alleen zigtbaar door een romantisch rozengaas, en altijd aanlokkelijk door nieuwheid van karakters en zaken.

Het verhaal behoort alzoo tot den tijd waarin wij leven, en al speelt 't zwaarmoedig drama, waarin vuur en water den arbeid der levenden overbodig maken, niet op Nederlandschen grond, het ontbreekt ook hier niet aan sympathie voor de ongelukkigen, die er de slagtoffers van zijn. Om de stof op zich-zelve zou dus het werk ook bij ons te lande reeds intéressant zijn. Voeg er de meersterlijke behandeling bij: stoutheid van plan, gelukkige ordonnantie van al de partijen, grondige kennis van 't menschelijk hart, levendigheid van voorstelling, in alles de uitvoerigheid van een diep gevoel zonder gerektheid, en het zal u niet verwonderen dat wij dezen roman met nadruk aanbevelen; inzonderheid aan de liefhebbers van eene lectuur, die meer aangrijpt dan amuseert, en dan niet enkel aan romanlezers, maar ook aan hen, die het pauperisme gadeslaan in zijne oorzaken en verschijnselen. ‘De Schrijver leefde in het midden der fabriek-arbeiders, en schilderde die af, gelijk hij hen vond,’ zegt de Vertaler, en wij gelooven hem gaarne. Het is duidelijk, dat men hier onder het romantische kleed waarheid vindt; een goed gedeelte van het werk behoort blijkbaar tot de geschiedenis.

[p. 179]

Wij zouden te breedvoerig worden, als wij een overzigt wilden geven van het verhaal, of van de treffende karakters, die er in optreden. De vóórwetenschap van den aard en loop der zaken beneemt altijd iets aan de frischheid der lectuur, en wij gunnen den lezer het genot van dit werk veel liever ten volle. Maar hoe sterk wij er mede zijn ingenomen, dit mogen we niet verheelen, dat Hoofdstuk xx, beginnende op bladz. 296 (op bladz. 312 staat bij vergissing nog eens Hoofdstuk xx), de handeling ophoudt en den indruk bederft; zoo als er ook in de vier laatste Hoofdstukken zeker geene klimming is. Het einde van john barton had, dunkt ons, anders kunnen en moeten zijn. Hij eindigt met veel te groote spraakzaamheid voor zijne situatie, en dat Mr. carson hem vergiffenis schenkt, is niet natuurlijk. Met uitzondering van het sterftooneel der ongelukkige esther, is al wat na de redding van jem, de herstelling van mary, en de wederkomst van john volgt (van bladz. 268 af), te vlugtig en flaauw voor het gespannen gevoel en de opgewonden verwachting der lezers.

De Vertaler heeft zich verdienstelijk gekweten; maar hij onthoude, dat men den man eener vrouw van geringen stand, althans in burgerlijken stijl, haar man noemt en niet haar echtgenoot. Dat verkeerde deftige heeft hier ook de teekenaar. Op 't vignet ziet men een paar dames, in een rijk gemeubeld vertrek, die margaret en mary, twee arme kinderen van behoeftige fabriekwerkers in der eerste schamele woning, moeten verbeelden!! - Papier en druk zijn goed.