Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1850

Herinneringen uit de geschiedenis van Christus en zijne Kerk op aarde. Een geschiedkundig-godsdienstig Leesboek voor alle huisgezinnen op bepaalde dagen der week, door W.D. Statius Muller, Predikant te Zutphen. In II Deelen. Te Zutphen, bij A.E.C. van Someren. 1849. In gr. 8vo. 115, 130, 143 en 144 bl. f 5-40.

Dus luidt de titel. Het schijnt echter uit den inhoud te blijken, dat dit boek reeds bij gedeelten in het licht is verschenen, in dier voege, dat er een aanvang is gemaakt met Julij 1848, zoodat het werk eerst in Junij 1849 compleet was uitgegeven. Van waar anders in het opstel voor 29 April, de terugwijzing op dat van 25 September, en dat er op 19 December gesproken wordt van het één-en-vijftig-jarig bestaan des Nederlandschen Zendelinggenootschaps? Wij vermelden dit, wijl het, in onze dagen, niet ongewoon is, een reeds bestaand boekwerk onder een nieuwen titel ten tweedenmale te zien in het licht verschijnen.

Wij willen ons echter hierdoor thans niet laten leiden

[p. 98]

in het oordeel over een geschrift, dat aanbeveling verdient, al kon het misschien ook zouder schade gemist worden. De Heer statius muller heeft aan Christelijke huisgezinnen een leesboek willen schenken, waardoor zij, van week tot week, aangenaam en nuttig worden bezig gehouden. Zijne opstellen, doorgaans 8 à 10 bladzijden groot, zijn deels van stichtelijken, deels van geschiedkundigen inhoud, en dragen allen een bijbeltekst aan het hoofd, waarvan meer of minder gebruik gemaakt wordt. Tot de opstellen, die den vorm van praktikale toespraken dragen, behooren die voor 1 Jan. over Openb. i:17^b, 31 Maart, bevestiging van lidmaten, over Rom. i:16^a, 8 Oct., voorbereiding tot het H. Avondmaal, over luc. xxii:15, 31 Dec. over Efez. v:16^a, en eenige andere. Ook zijn die op de Christelijke feestdagen juist niet altijd van geschiedkundigen inhoud, zoo als de titel zou doen verwachten. Aan dien titel beantwoordt echter doorgaans de inhoud der overige opstellen, die over jezus in de woestijn, verheerlijkt op den berg, in de eetzaal te Jeruzalem, in Gethsemané, in de Joodsche raadzaal, in het paleis van den Landvoogd, op Golgotha, over zijne geboorte, dood, opstanding en hemelvaart, of die eene levensschets behelzen van de Apostelen johannes, petrus, jakobus en paulus, of - en deze maken verreweg het meerderdeel uit - die merkwaardige gebeurtenissen en personen uit de kerkelijke geschiedenis betreffen, als fénélon, menno simons, spener, melanchton, luthers sterfdag, luther te Worms, de Augsburgsche Confessie, zinzendorf, oberlin en owen, willebrord, huss, calvijn, erasmus, loijola en de Jezuiten, hugo de groot, j.h. van der palm, jan de bakker, zwingli, de herroeping van het edict van Nantes, gustaaf adolf, de Synode te Dordrecht, het Nederlandsche Bijbel- en Zendelinggenootschap, enz. Wij geven deze titels ongeveer in dezelfde bonte rij op, waarin zij hier gerangschikt voorkomen. Deze rangschikking geeft aan het boek een minder aangenaam, vreemdsoortig aanzien, dat niet uitlokt tot eene geregelde lezing. Ook zou er op de keuze der onderwerpen nog al iets zijn aan te merken. Vreemd b.v. noemen wij het, dat

[p. 99]

bijkans al de Hervormers hunne plaats gevonden hebben, en daarentegen niet één enkele der meest beroemde Kerkvaders; dat ook de martelaren, op stefanus na, alle uit het Hervormingstijdperk gekozen zijn, dat de Augsburgsche Confessie tot drie onderscheidene malen toe ter sprake komt, en dat uit den leeftijd, die naast aan onze dagen grenst, alleen gewezen wordt op den wel grooten, maar toch niet éénigen van der palm. Wij kunnen hiervoor geene andere reden bijbrengen, dan dat de Schrijver zulke onderwerpen bij voorkeur behandeld heeft, die hem het meest nabij lagen, of waaromtrent zijne literatuur het meest volledig was. Wat nu de behandelingzelve aangaat, zij lijdt, indien wij wèl zien, aan groote oppervlakkigheid. Grondige studie is niet voorafgegaan. Het is blijkbaar alles compilatie uit meer uitvoerige geschriften, zonder oorspronkelijkheid, zonder nieuwheid van gedachten, zonder frischheid van taal en stijl. Dit neemt echter niet weg, dat de inhoud bruikbaar genoeg is, vol van wetenswaardige bijzonderheden en nuttige wenken. Menigeen zal het boek in verloren oogenblikken met genoegen doorbladeren en niet onvoldaan ter zijde leggen. Hier komt nog bij, dat het niet aan duidelijkheid van voorstelling ontbreekt, dat 's mans denkwijze, ook op verschilpunten, onbekrompen genoeg is, en dat het hem doorgaans te doen is, niet enkel om te leeren, maar ook om te stichten. Wij hebben er daarom volkomen vrede meê, dat dit boek den toegang vinde tot menig Christelijk huisgezin, en bidden over het gebruik zegen af; maar zouden toch niet wenschen, dat onze literatuur met zulke boekdeelen overladen werd, of dat de Heer statius muller zich op den duur met soortgelijken arbeid onledig hield.

En hiermede hebben wij over dit geschiedkundig-godsdienstig Leesboek, zoo als het heet, ons onpartijdig oordeel gezegd, sine ira et studio.