Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1849

[p. 586]

Leer- en Leesboek voor de Scholen, over de Grondwet van het Koningrijk der Nederlanden; door H. Hemkes, Kz., Hoofd-onderwijzer der openbare Nederduitsche school te Voorburg. Te 's Gravenhage, bij Gebroeders Belinfante. 1849. In kl. 8vo. IV en 92 bl. f : - 35.

Toevalligerwijze is de aankondiging van dit boekje, tegen den wil van de Redactie of van den Referent, geruimen tijd achterwege gebleven, terwijl zij integendeel gewenscht hadden, dadelijk na de verschijning daarop de bijzondere aandacht van het Publiek te vestigen.

Wij willen den Schrijver-zelven laten spreken over de aanleiding, het doel en de verwachte gevolgen van dit geschrift. ‘Ik meende (zegt hij in het beknopte voorberigt), dat het noodzakelijk was, de regten en pligten voor Nederlanders, in onze Wetgeving uitgedrukt, op de scholen meer aan de jeugd bekend te maken, dan tot dus verre gedaan werd. Onkunde, die vruchtbare moeder van onverschilligheid in onze staatsaangelegenheden, leidt toch tot vele dwalingen. Zij is zelfs menigmaal oorzaak van onschuldige overtreding, die echter voor den regter niet geldt, en ieder gewis tot oneer verstrekt..... Bij de bearbeiding vind ik, tot mijne zelfvoldoening, meer stof tot zedelijke, zelfs godsdienstige vorming, dan ik mij voorgesteld had. Daarbij kwam de ervaring, dat de geest der wet zich boven alle partijschappen in het godsdienstige en in het staatkundige verheft, en die zelfs, zooveel mogelijk, fnuikt..... Voldoet deze poging aan mijne niet te hoog gespannen verwachting, dan zal er een ander werkje volgen, dat het voornaamste uit onze bijzondere wetgeving bevat.’

Het denkbeeld om de vaderlandsche jeugd, reeds vóór zij de lagere scholen verlaat, eenigzins met de Staatswet, waaronder wij allen leven, bekend te maken, mag eene gelukkige gedachte geheeten worden; en het doel om die bekendheid ook tot het voornaamste uit de gewone wetgeving uit te strekken, verdient mede lof en aanprijzing.

Meer behoefte evenwel is er aan een ander werkje, op eene eenigzins andere leest geschoeid, waardoor de niet wetenschappelijke Staatsburgers in het algemeen beter met hunne regten en pligten worden bekend gemaakt; en het ware te wenschen, dat de Schrijver of eenig ander van goede staatkundige denkbeelden doordrongen man in den beschaafden

[p. 587]

volkstoon daarvoor eene goede handleiding schreef. Daarbij zal het ook vooral aankomen op het bekend maken met de organieke wetten, die uitvoering en toepassing aan de Grondwet-zelve geven moeten. Ook wanneer de Heer hemkes eens eene nieuwe uitgave van dit boekje bewerkt, zal hij de voornaamste bepalingen uit de Kieswet, Provinciale, Gemeente-wet, de Wetten op onderwijs, armbestuur, vereeniging en vergadering, vreemdelingen, enz. (wanneer die dan zullen gereed zijn) daarin moeten opnemen; - of hij zal een tweede stukje later daaraan geheel moeten toewijden.

Wij houden ons overtuigd, dat de schooljeugd - ja zelfs volwassen menschen, die eene handleiding mogten behoeven - met genoegen dit boekje zullen lezen. Men zal daarin menige bijzonderheid aantreffen, die niet algemeen bekend is, of waarvan de herinnering althans zeer doelmatig mag geacht worden. Zoo is b.v. bl. 5 en volg. eene uitlegging gegeven der vreemde woorden die in de Grondwet voorkomen; op bl. 11 vindt men de reden medegedeeld, waarom de namen der provinciën juist in de gebruikelijke, en in geene andere orde voorkomen; op bl. 16, volg. is een uitvoerig levensberigt omtrent Koning willem II ingelascht, dat na zijn overlijden nog meer waarde heeft. Vele goede lessen van vaderlandsliefde, godsdienstige verdraagzaamheid, eerbied voor de Wet en gestelde Magten, enz. vindt men overal verspreid; iets schadelijks hebben wij nergens aangetroffen: over enkele punten is de Schrijver misschien wat vlugtig heengestapt, b.v. omtrent de begrooting, bl. 51; op enkele plaatsen daarentegen is de behandeling misschien wat al te kinderlijk; b.v. wanneer de Schrijver bl. 7 bij de uitlegging van het woord justitie vraagt: ‘Zoudt gij wel gaarne in handen der justitie vervallen?’

Wij durven in gemoede de lezing van dit boekje aan velen, ook voor wie het oogenschijnlijk niet bestemd werd, aanbevelen, en hopen dat er op de scholen een vlijtig en goed gebruik van moge gemaakt worden. Dan zal de handelwijze der Nederlandsche onderwijzers gunstig afsteken bij die vreemde, waarvan onlangs vermeld werd, dat zij-zelven, in stede van hunne betrekking behoorlijk waar te nemen, eene revolutie hielpen bewerken, of zelfs door de schooljeugd petitiën tegen het ministerie lieten teekenen!

Dit boekje heeft een gansch ander, een regtmatig doel, - de bekendheid met en eerbied voor de Staatsregeling en hare grondslagen reeds aan kinderen in te prenten, als mid-

[p. 588]

del om tot het goede op te leiden en zich voor het kwade te wachten.