Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1849

De ware vrijheid, gelijkheid en broederschap. Eene roepstem aan het volk van Nederland. Te Utrecht, bij Kemink en Zoon. 1848. In gr. 8vo. 55 bl. f : - 60,

[p. 429]

Verhandeling over Rom. X:2, 3, of waarschuwing tegen onverstandigen godsdienstijver, door Christophilus. Te Amsterdam, bij G.W. Tielkemeijer. 1848. In gr. 8vo. 47 bl. f : - 60.
Geschiedkundige aanwijzing van de redenen, waardoor in de Nederlandsche Hervormde Kerk sedert 1619 tot op onzen leeftijd nieuwe scheuringen zijn voorgekomen. Een woord ook tot de Gemeente. Door E.B. Swalue, Theol. Doct. en Predikant te Goes (thans beroepen te Amsterdam). Te Amsterdam, bij P.N. van Kampen. 1849. In gr. 8vo. 44 bl. f : - 50.

Drie vlugschriften, die hun aanzijn aan de tegenwoordige verschijnselen in de Staatkundige en Kerkelijke wereld verschuldigd zijn, die allen eenen Evangelischen geest ademen, en slechts een woord ter aanmelding vorderen.

Het eerste wijst in eenen vrij zwellenden, eenigzins hartstogtelijken stijl aan, dat de denkbeelden, uitgedrukt in de tooverwoorden van den dag: vrijheid, gelijkheid, broederschap (rampzaliger gedachtenis!) zich volkomen verwezenlijken in het Evangelie. Dat is meermalen gezegd; doch kan nooit te veel herhaald worden. Van het Evangelie alleen wachten wij dan ook in de toekomst eenen dageraad uit den nacht van wanorde, regeringloosheid, ongeloof en ligtzinnigheid, die de volken ten verderve schijnt te zullen slepen. Wanneer zij - dat is onze innige overtuiging, of liever, dat is ons bemoedigend geloof - eenmaal genoeg zullen zijn gelouterd in de smeltkroes van zware beproevingen; wanneer de ondervinding, misschien nog van lange en bittere jaren, hen zal hebben wijs gemaakt, om niet te wroeten in eigen ingewand ten eigen verderve; dan zal zich de invloed van het Evangelie te krachtiger openbaren, naarmate hij langer is miskend en onderdrukt. Door de, het hart reinigende en de menschheid vernieuwende kracht van het Evangelie, dat, in zijne stille werking onder het bestuur van den Heer der gemeente, ongetwijfeld eenen beteren dag voorbereidt, en zich daartoe langzaam maar zeker - zoo als de goddelijke voorzienigheid altijd gaat - ontwikkelt, zal dan die betere dag voor de menschheid opgaan. Al lage het nu ook, wel-

[p. 430]

ligt, in het plan van de aanbiddelijke Godsregering, dat Europa terugzinke in nacht, zoo als het Oosten er in teruggezonken is, nadat het de morgenstralen van godsdienstige en zedelijke beschaving had opgevangen, - aan het heil der menschheid door het Evangelie twijfelt toch ons geloof niet; hoe zeer wij het niet wagen naar de mogelijke toekomst der menschheid te gissen, of vermetel te dringen in geheimen, die de Oneindige aan zich heeft voorbehouden. Slechts dit willen wij met een blik op de westelijke en oostelijke landen van Noord-Amerika herinneren, dat het ontdekken van aanzienlijke mijnen van edele metalen, en volksverhuizingen altijd belangrijke keerpunten in den loop der wereldgeschiedenis gegeven hebben.

In het tweede der opgegeven werkjes wordt op eene hoogst bezadigde wijze de onverstandige godsdienstijver beschouwd in haren aard, in haar wezen, en in de kenmerken, waardoor hij zich van waren en verstandigen godsdienstijver onderscheidt, - in de bronnen, waaruit hij zijnen oorsprong en zijne kracht ontleent, - in de treurige en heillooze gevolgen, die hij na zich sleept, - en in de wijsheidslessen, die zijne beschouwing aanbiedt. Het zeer zaakrijke stukje heeft veel van eene nader uitgewerkte leerrede, en zal de goedkeuring van alle bedaarden en verstandigen in den Lande ligter verwerven, dan dat het de dolle ijveraars van onderscheidene kleuren nederzetten of overtuigen zal.

Het derde eindelijk bevat belangrijke opmerkingen, ofschoon de stijl, zoo als in meer geschriften van dezen kundigen Schrijver, hier en daar wel eens helderheid en duidelijkheid mist. De menigte van aanhalingen en overgenomene plaatsen, ook uit de bekendste hedendaagsche geschriften, met verwijzing zelfs naar hunne beoordeelingen, die hier gevonden worden, achten wij ook noch sierlijk noch vereischt. Hetgeen tot oplossing van het bedoelde verschijnsel, onzes inziens, bijkans alleen noodig is te zeggen - dat de Nederlandsche Hervormde Kerk, misschien door de ervaring van 1618 en 1619 geleerd, verkozen heeft, de stemmen van tegenspraak en afwijking te smoren, liever dan zich aan het gevaar van nieuwe scheuring bloot te stellen, - komt welligt ook niet genoeg uit. De brochure bewijst echter overvloedig de belezenheid van den waardigen Schrijver.