Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1849

Diëet- en zedekundig mengelwerk voor den beschaafden stand, door J.J. Pennink, Med. Chir. et Art. Obst. Doct., Lid van eenige geleerde binnen- en buitenlandsche Genootschappen, Schrijver der gezondheidsleer voor het volk; van die voor zwakken en ziekelijken; van de gedachten over

[p. 408]

de pligten van den Staat tot bevordering van zedelijk en stoffelijk volksgeluk. II Deelen. Te Deventer, bij M. Ballot. 1848. In gr. 8vo. 494 bl. f 5-5.

De Schrijver, die reeds vroeger, door de uitgave van andere werken, bijdragen geleverd heeft tot bevordering van zedelijke volksverlichting en stoffelijke volksverbetering, toont ook in het nu aangekondigde werk, dat de diaethetika zijne lievelingstudie is, en dat hij deze wetenschap met een gelukkig gevolg beoefent. Wilde men den arbeid van den Schrijver uit een geneeskundig wetenschappelijk gezigtspunt beschouwen en beoordeelen, dan zou men hem geen onregt doen, als men het werk oppervlakkig noemde en niet staande op de hoogte der wetenschap. Maar men zou den Schrijver in dat geval hoogst partijdig behandelen, en de eigenlijke bestemming van zijn arbeid uit het oog verliezen. Het is een volksboek en moet beoordeeld worden naar de vatbaarheid en den smaak van het volk. Door volk bedoelen wij hier niet het geheel onkundige gemeen, maar een beschaafd publiek, doch hetwelk uit leeken in de wetenschap bestaat. De naam mengelwerk, door den Schrijver aan het boek gegeven, laat hem vrijheid tot eene meer losse behandeling, en van die vrijheid maakt hij een ruim gebruik, daar het geheele eerste deel aan eene beschouwing is toegewijd van den Raadpensionaris en dichter jacob cats, in zijn openlijk en bijzonder leven; inzonderheid als diëet- en zedemeester en als bevorderaar van de verstandelijke en zedelijke beschaving der Nederlandsche Natie; zoodat dit deel in zeker opzigt een afzonderlijk werk uitmaakt. Bij wijze van voorgingen handelt de Schrijver: 1. over het leven van cats als jongeling, echtgenoot en vader, burger en staatsdienaar; 2. over cats als volksdichter en zedeleeraar voor onze maatschappelijke zamenleving; 3. over cats, als leer- en tuchtmeester bij de verstandelijke en zedelijke opvoeding der kinderen; 4. over cats als vraagbaak en wegwijzer bij het vrijen en trouwen, en als zedeleeraar ter vorming van brave en gelukkige echtgenooten; 5. over cats, zoo als hij zich als waard en gast, als diëet- en ceremoniemeester en als gelegenheidsdichter, bij familiefeesten en dischplegtigheden, vertoonde; 6. over het leven, de huishouding en de vermaken van cats op Zorgvliet, en hetgeen hem uit zijne Autobiographie leert kennen, als een voorbeeldig diëet- en zedemeester voor ons persoonlijk leven. Het tweede deel bevat

[p. 409]

twee hoofdstukken, die elk weder in kleinere onderdeelen gesplitst zijn. Het eerste hoofdstuk bestaat uit eene geschieden natuurkundige beschouwing der voedingsmiddelen en van den dagelijkschen kost in burgerhuishoudingen; terwijl het tweede deel eene behandeling behelst van de Gezondheidsleer naar de spreuken der school van Salerno en de voorschriften van cats en bilderdijk.

Daar de Schrijver den stelregel vasthoudt, dat men hem compilatie wel eens tot eene verdienste mag aanrekenen, willen wij hem niet van letterroof beschuldigen. Maar zelfs homerus sluimerde wel eens, en het is dus ook den Schrijver niet ten kwade te duiden, dat men eene plaats in het werk aantreft waar hij schrijft: ‘Het woord mes wordt afgeleid van het Syrisch kutel,’ en om verstaanbaar te worden er bijvoegt, dat het Fransche woord couteau bedoeld wordt. Zou de Schrijver ook, sprekende van een diamanten beker, misschien bedoelen: een beker met diamanten bezet? Een diamanten beker is nog wel nergens te vinden geweest dan in de paleizen van merlin, aladyn, of eenig ander toovermeester uit den wondervollen ouden tijd. Voor het overige behelst dit Mengelwerk eene menigte van wetenswaardige bijzonderheden, die men wel niet allen voor het eerst verneemt, maar die, in een wel te zamen hangend geheel, zoo oude als nieuwe heilzame waarheden voorstellen of in het leven terugroepen, en alzoo bijdragen om dit werk onder onze volksboeken eene verdienstelijke plaats te doen bekleeden.