Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1848

Louis-Philippe in Zwitserland.

Menigmaal is in dagbladen en gedenkschriften gewag gemaakt van het verblijf, gedurende den ergsten tijd van het Fransche schrikbewind door louis-philippe, toen nog slechts Hertog van Chartres, in Zwitserland gehouden, en van de bijzonderheid, dat hij daar het ambt van schoolmeester bekleed heeft. In een werk van den Heer j.w. appell, Fragmente aus der Schweitz, vindt men hieromtrent eenige bijzonderheden. Verbaald hebbende, hoe te

[p. 607]

Reichenau, twee uren gaans voorbij Chur of Coira, de hoofdstad van Graauwbunderland, aan de zamenvloeijing van den Voor- en Achter-Rijn, een slot van den Kolonel von planta gelegen is, gaat de schrijver der Fragmenten aldus voort:

Tegen het eind der vorige eeuw was er in dit gebouw een beroemd Instituut gevestigd, hetwelk Burgemeester von tscharner van Chur had opgerigt. Benjamin constant is leerling in dit Instituut geweest, en onder anderen was ook zschokke er onderwijzer.

Op zekeren avond der maand October van het jaar 1798 - het begon reeds donker te worden - klopte aan de deur van dit gebouw een jong mensch, die aan zijn' stok een bundeltje op den rug droeg en eene zware dagreis scheen afgelegd te hebben, want hij was blijkbaar uiterst vermoeid. Hij vroeg naar den toenmaligen bestuurder van het Instituut, den Heer von jost, maar deed zulks in een zoo gebroken Duitsch, dat de scholieren, die op het plein verzameld waren en hem nieuwsgierig omgaven, terstond in hem eenen Franschman vermoedden.

Voor den Directeur gebragt, gaf de vreemdeling dezen een' door Generaal montesquiou geschreven brief van aanbeveling over, die van den volgenden inhoud was: ‘Ik maak u in brenger dezes met een' jongman bekend, die, door de mannen van het schrikbewind vervolgd, in uw stille Reichenau eene veilige wijkplaats wenscht te vinden. Een tijdlang heeft hij te Zug gewoond, daarna bij mij te Bremgarten, doch hoopt nu in de bergen van Rhetie meer op den duur verblijf en veiligheid te vinden. Zijne uitstekende bedrevenheid in de meetkunst en de Fransche taal bevelen hem tot de onderwijzersplaats aan, die, volgens de openbare dagbladen, bij u vakant moet zijn. Neem hem op, mijn wakkere krijgskameraad, die in de Zwitsersche garde en bij mijne armee in Savoije zoo dapper gestreden hebt! Ik weet, gij zult het doen, en zulks nog te gereeder, wanneer ik u tevens met zijn' persoon bekend maak. Het is de jonge Hertog van Chartres, de zoon van den Hertog van Orleans. Gelijk gij weten zult, had hij, als Generaal van divisie, onder den naam van den jongen egalité, in het Republikeinsche leger met eer gevochten, doch heeft voor de vervolging van het bloeddorstige Committé du salut public moeten vlngten, en zoekt

[p. 608]

nu bescherming in het onzijdige Zwitserland; ik hoop, hij zal ze ook bij u vinden.

Montesquiou.’

De Heer von jost toonde zich volgaarne bereid, aan het verlangen van den Generaal te voldoen, zoodra hij den medeeigenaar van het Instituut, den Heer von tscharner, en den Directeur der studiën, Professor nesemann, alvorens daarvan kennis gegeven zou hebben. Beide gaven insgelijks hunne toestemming, en de vervolgde Hertog van Chartres trad nu als eene soort van ondermeester in de school, leerde de jongens Fransch en de beginselen der meetkunde, het rekenen met decimaalbreuken, met uitgedrukte en niet uitgedrukte getallen, den regel van pythagoras, en de verdeelingen van den aardbol, over een deel van welken hij zelf bestemd was te eeniger tijd te regeren. Hij voerde den naam van chabaud. Dagelijks gaf hij zijne lessen, en nam aan de gezamentlijke tafel van onderwijzers en leerlingen zijne maaltijden. Op deze wijs bragt hij acht maanden door. Niemand wist, wie onder den eenvoudigen naam van chabaud eigenlijk verborgen was, dan de drie bestuurders van het Instituut.

Terwijl hij zich nog hier bevond, vernam de jonge Hertog, dat het hoofd van zijnen vader, philippe egalité, onder de bijl der guillotine gevallen en dat zijne moeder naar het verafgelegen Madagascar verbannen was. Te langen laatste moest ook hij voor ontdekking vreezen en deze wijkplaats verlaten, om later, na het op- en ondergaan van dat geweldige gesternte, dat als eene komeet kwam aanschieten en als eene komeet weder verdween, en na het herstellen en op nieuw verdrijven van den ouden Koningsstam, den schoonsten troon der wereld te beklimmen. Het afscheid tusschen den vervolgden jongen man en zijne leerlingen moet zeer aandoenlijk geweest zijn.

Toen de Hertog van Orleans Koning der Franschen geworden was, wist hij de gedachtenis dezer dagen te eeren. Hij deed zich, omringd van zijne scholieren, afbeelden op eene schilderij, die in het Palais-royal getoond wordt. De dagbladen hebben, eenigen tijd geleden, berigt, dat louis-philippe aan een' kleinzoon van den genoemden Heer von jost, die, even als zijn landsman, Generaal van salis-soglio, in dienst van het Zonderbond geraakt was en daarom Zwitser-

[p. 609]

land moest mijden, toen hij zich tot hem wendde, eene plaats als Luitenant en eene aanzienlijke som gelds geschonken heeft. In het jaar 1846 had hij ook aan den Kolonel von planta zijn portret in levensgrootte gezonden, om het op de plaats op te hangen, waar hij eens het brood der ballingschap had moeten eten.

Wie had destijds durven denken, dat hij reeds zoo kort daarna, bleek en met wankelenden tred, de Tuileriën zou moeten verlaten, om zelf op nieuw bij vreemden eene toevlugt te zoeken?... O, hoe zullen bij hem toen de oude wonden weder beginnen zijn te bloeden!