Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1848

Zenobia, of de Val van Palmyra. Naar het Engelsch van William Ware, Evangeliedienaar. III Deelen. Te 's Gravenhage, bij W.P. van Stockum. 1847. In gr. 8vo. 725 bl. f 7-20.

Palmyra was het Tadmor, door Salomo gesticht. De heerlijke streek, waarin deze stad was gebouwd, was toen eene Oase in de dorre zandzee. Onder Keizer trajanus werd de bevolking dezer stad vermeerderd door eene Romeinsche volkplanting. In de derde eeuw van onze jaartelling werd Palmyra onder odenatus de zetel van een onafhankelijk koningrijk, aan hetwelk zelf Egypte en een gedeelte van Klein-Azië onderworpen was. Na den dood van odenatus handhaafde zich zenobia, zijne weduwe, een' geruimen tijd in het gebied tegen de veroveringszucht der Romeinen, tot dat, in het jaar 273 na de geboorte van christus, Keizer aurelianus haar leger versloeg, de gevangen Koningin zelve in zegepraal naar Rome voerde, en de schoone stad Palmyra verwoestte. Ook de beroemde wijsgeer longinus, de getronwe staatsdienaar en raadsman, verloor bij die gelegenheid het leven door de bijl van een' Romeinschen scherpregter. Wij houden het er voor, dat geen belangwekkender onderwerp voor eene afzonderlijke zuiver geschiedkundige behandeling had kunnen gekozen worden, en de Schrijver van dit werk blijkt, door zijne gemeenzame kennis van de geschiedenis van dien tijd, van de hoogte, die letterkunde en wijsgeerte bereikt hadden, en van den ontluikenden invloed des Christendoms, juist de man te zijn, aan wien de behandeling van zulk een onderwerp zeer goed zou toevertrouwd zijn geweest. Maar de heerschende smaak vorderde eene romantische dichting, en aan de eischen van dien smaak heeft de Schrijver toegegeven. Dat het werk daarbij gewonnen heeft in waarde, durven wij niet beweren. Verschillend is de taak van den vervaardiger eens Romans en

[p. 662]

die van eenen Geschiedschrijver. Die een' geschiedkundigen roman schrijft, moge hij ook minder gebonden zijn aan de waarheid in zijn verhaal, behoort echter, vooral wanneer hij personen uit den tijd, waarin het door hem verhaalde voorvalt, sprekende invoert, niets te schrijven dan hetgeen in allen deele overeenkomt met de denkbeelden en gesteldheid der zaken van dien tijd. En aan dezen eisch heeft de Schrijver van dezen roman niet altijd voldaan. Wanneer aan den Romein demetrius de uitdrukking in den mond gelegd wordt, dat zabdas, de veldheer van zenobia, de spiegel is van een volmaakt ridder, wordt het woord ridder gebezigd in de middeleeuwsche beteekenis, waarin dit woord bij de Romeinen niet bekend was, evenmin als de naam Milaan voor Mediolanum en de naam Sarracenen. Ook klinkt het wat westersch, en is minder overeenkomstig met het bestendige der jaargetijden in het Palmyreensche gebied, wanneer zenobia zegt: Het weêr begunstigt ons plan (om eene jagtpartij te houden) uitermate.’ Het aangemerkte betreft wel kleinigheden; maar hetgeen in een verhaal uit den hedendaagschen tijd voegzaam is, wordt hinderlijk, ja soms belagchelijk, wanneer het wordt opgedischt als de taal van personen uit den ouden tijd, die zoo niet konden gedacht en gesproken hebben. Stellen wij ons, om dit te gevoelen, slechts de beruchte afbeelding voor van den Aartsvader abraham met eene paruik en een' driekantig opgetoomden hoed. Soortgelijke aanmerkingen zouden wij er meer kunnen maken. Ware de Schrijver onze landgenoot, wij zouden hem raden, zich liever niet tot zulk eene accommodatie te leenen, maar liever zuiver geschiedkundig te arbeiden in zijnen waarlijk fraaijen stijl, die, niettegenstaande het aangemerkte, dit boek nog altijd geschikt maakt tot een aangenaam onderhoud, terwijl de getrouwe voorstelling der ware gebeurtenissen dezen roman zelfs door den beoefenaar der geschiedenis met nut zal doen lezen.