Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1848

[p. 593]

De storingen in de beweging der ligchamen van ons Zonnestelsel, voorgedragen in de taal van het dagelijksche leven; door F. Kaiser, Hoogleeraar te Leiden. Te Amsterdam, bij C.G. Sulpke. 1847. In gr. 8vo. 79 bl. f :-80.

Hoe voortreffelijk ook des Hoogleeraars verklaring van den Sterrenhemel zij, het was een wezentlijk gebrek, dat geen afzonderlijk hoofdstuk toegewijd was aan de perturbatiën der ligchamen van ons zonnestelsel, een der belangrijkste onderwerpen van de hedendaagsche sterrekunde, waarbij elke schijnbare ongelijkvormigheid aan de groote wet der zwaartekracht eene nieuwe bevestiging van hare zekerheid geworden is, waardoor wij dieper zijn ingeleid in de kennis van den bouw onzes zonnestelsels; van de massa's der ligchamen waaruit het bestaat; van hetgeen de eeuwige Schepper door ééne eenvoudige kracht heeft te weeg gebragt, om aan zijne werken eene vaste duurzaamheid te verzekeren. Het overzigt der storingen is het allerschoonste gedenkstuk voor den menschelijken geest. Daarom is het een wezentlijke rijkdom, dien de tweede druk van het werk des Hoogleeraars - reeds spoedig noodzakelijk geworden, hetgeen wezentlijk onzen landgenooten tot eer strekt - boven den eersten, vooruit heeft. Prof. kaiser, die het ware nut van zijne lezers met edele onbekrompenheid op het oog houdt, zag ongaarne de bezitters van den eersten druk verstoken van dit belangrijk bijvoegsel, en geeft daarom te hunnen behoeve dit afzonderlijk stukje als een: ‘nieuw hoofdstuk uit den tweeden druk van de verklaring des Sterrenhemels; ten behoeve van hen, die den eersten druk bezitten, afzonderlijk uitgegeven.’

Na eene algemeene aanwijzing van de noodwendige gevolgen der algemeene zwaartekracht, wordt het zoogenoemde vraagstuk der drie ligchamen behandeld; aangetoond, wat men door storingen verstaat en door den invloed, dien Jupiter en Saturnus op elkanderen en op het geheele zonnestelsel uitoefenen, aanschouwelijk gemaakt. Vervolgens aange-

[p. 594]

wezen, dat de naauwkeurige opmerking der perturbatiën aanleiding gegeven heeft tot een der stoutste en schoonste resultaten, de kennis van het bestaan eener planeet buiten de baan van Uranus. Hier wordt regt gedaan aan den jeugdigen wiskundige adams te Cambridge, die nog vóór den beroemden ontdekker van de nieuwe planeet, leverrier, haar bestaan bewezen en hare plaats bepaald had. Ref. vermoedde en schreef reeds vóór eenige jaren, dat ‘het misschien aan de late nakomelingschap gelukken zal, uit de verstoringen, die de kometen ondergaan, welke zich zoover van de zon verwijderen, de ver afgelegene ligchamen te leeren kennen, welke die aantrekking uitoefenen, en alzoo uit derzelver uitwerking het besluit tot hun bestaan te trekken. Dit schreef Ref. in 1841, weinig vermoedende, dat na zoo korten tijd de wiskunde het bestaan, de plaats en de beweging van eene nieuwe planeet, Neptunus, à priori zou aantoonen. De Hoogleeraar behandelt daarna de storingen van onze maan en die der wachters van Jupiter en Saturnus; vervolgens die der kometen, en brengt eindelijk het een en ander in het midden nopens de resultaten, door de wetenschap uit de kennis der storingen getrokken, vooral met betrekking tot de duurzaamheid (stabiliteit) van ons zonnestelsel.

Wij behoeven dit naauwkeurig en helder geschreven stukje slechts aan te bevelen aan de bezitters van den eersten druk des werks van den Hoogleeraar, en verblijden er ons over, dat de schoonste van alle wetenschappen op zoodanige wijze ‘in de taal van het dagelijksche leven’ voorgedragen wordt.