Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1848

Een woord van den Recensent der Burgvrouw van Collendoorn tegen het Iets over zijne Recensie, voorkomende in het Algemeen Amsterdamsch Handelsblad van den 22 Mei dezes jaars, tweede Editie, onder de ingezondene stukken, Antikritiek.

De Heer j. dijk moest reeds bij de aankondiging van zijnen Slapende in den Haarlemmerhout in ons Tijdschrift de pil slikken, dat hij Koning willem I eene vrij bespottelijke rol als postillon d'amour laat spelen, die weinig met de waardigheid van zijnen rang en ook met het bekend karak-

[p. 439]

ter van dezen verstandigen Monarch overeenkomt; dat hij aan dien Koning zotheden toeschrijft, welke deze zeker nooit gezegd of gedacht heeft, en dat de schrijver luttel kennis van het hofleven aan den dag legt. Daarenboven werd hij van gezwollenheid en klingklang beschuldigd.

Een jaar later voerde de man Sophia van Berthout ten tooneele, en ontving de bestraffing, dat hij in dat boek eene schepping leverde, die het gevoel voor zedelijk schoon kwetst, en dat de schildering van zulk eene schepping een' zedelijken wansmaak verraadt.

Weder een jaar later kwam van denzelfden Heer j. dijk een ander boek in 't licht, onder den titel van de Kapellaan, dat, voor zoo veel ons bekend is, in ons Tijdschrift nog niet is aangekondigd, maar, naar het ons voorkwam, ook al van geene betere qualiteit is, dan de beide vorigen.

Eindelijk viel ons de taak ten deel, om de Burgvrouw van Collendoorn van den Heer j. dijk, Schrijver van den Slapende, van Sophia van Berthout en, wat meer zegt, van de Kapellaan, aan te kondigen niet alleen, maar ook te beoordeelen. - Hoe dit aan te leggen? - De Heer j. dijk had zich door ernstige aanmerkingen van dien aard als de reeds vermelde in het minste niet laten storen in zijne prolificatie van papieren kinderen, en in de Voorrede der Burgvrouw kondigt hij aan, dat er al weder een varkentje in het zout ligt. (Een varkentje zeggen wij, al is het, dat de Heer j. dijk er zich over ergert, dat wij zijne werken bij die smerige dieren vergelijken. Die beestjes spelen in onze nationale spreekwijzen eene even drukke rol als in onze keukens. In dit opzigt is de nakomelingschap nog niet ontaard van vader homerus.) Dit varkentje zal opgedischt worden, zoodra het debiet der Burgvrouw van Collendoorn den Heer j. dijk daartoe aanmoedigt. Wij zouden ons in onze beoordeeling er bij hebben kunnen bepalen, dat wij van het werk getuigden, dat het vol onwaarschijnlijkheden in de gebeurtenissen en karakterbeschrijvingen is, en dat er een volslagen gebrek aan eene goede zedelijke strekking in heerscht; en wij hebben dit ook verklaard in onze recensie. Maar aan zulke beoordeelingen bekreunt zich de Heer j. dijk niet, en daartegen heeft hij ook niets ingebragt. Dit wisten wij vooraf wel, en daarom hebben wij den man zoo wat voor 't lapje gehouden; en ziet daar, nu is het leven gaande! Dat wij met hem gespot hebben, dat

[p. 440]

wij den titel vergeleken hebben bij het uithangbord van eene kroeg, en het boek zelf bij het gestreepte monstervarken, waarop de strepen met eene grove verfkwast getrokken zijn, dat heeft de man zich aangetrokken. Nu stuift hij op als een getergde en gekwetste leeuw; doch laat ons liever zeggen, als een leeuwtje, dat men op den staart getrapt heeft, want hij keft en jankt, en, om te toonen, dat hij geen hond, maar een mensch is, scheldt hij ons uit, nu eens voor een' domkop, een dommelig slaperig mensch, rangschikt onze recensie onder de prullaria, en noemt ze bombarie; dan weder zijn wij boosaardig, laaghartig, verraderlijk en wat al meer van dien aard is. Wij nemen dit het vertoornde mannetje niet kwalijk; hij strijdt voor haardstede en altaren; hij bekent zelf, ‘het geldt zijn eigen werk.’

De man kan het maar niet verkroppen, dat wij een boek, en dat wel zijn boek, bij een varken vergelijken. Eilieve, waarom niet? Heeft de Heer j. dijk nooit gehoord, dat men van eene leerrede, verhandeling, of ook van een ellendig romannetje, zeide: ‘het is een mager beestje?’ En waarom zou men dan niet mogen denken aan een mager varken? Of zou de Heer j. dijk gemeend hebben, dat het eigenaardiger ware geweest, hemzelven bij zulk een varken te vergelijken? Immers van iemand, die kregelig is en tiert, zegt men: hij schreeuwt als een mager varken. In dat geval zouden wij den Heer j. dijk geen ongelijk geven. Weet de auteur der Burgvrouw van Collendoorn niet, dat men voor de spreekwoorden: Il ressemble au cahutier, il fait plus de bruit que de besogne, en: L'un bat les hayes et l'autre prend les oiseaux, in onze taal de spreekwoorden heeft: Het is met hem veel geschreeuw en weinig wol, en: De een scheert de varkens en de ander de schapen?

Ten gevalle van den Heer j. dijk zullen wij geene woorden meer verspillen. Wij zullen ook niet zeggen, dat de man een zot is; maar wij willen er echter aan herinneren, dat salomo zegt: Ziet gij een' man die wijs is in zijne oogen, van een' zot is meer verwachting dan van hem. Wij volharden in onze verklaring, dat de Burgvrouw van Collendoorn een werk is beneden de kritiek. Die ons niet wil gelooven, koope het boek; de prijs is drie guldens twintig cents. Maar die zich zijn geld beklaagt, wijte het niet aan ons; wij hebben gewaarschuwd. - N.B. De Heer j. dijk geeft het werk uit voor zijne eigene rekening.