Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1848

De Ziekten van den Mensch, die ontstaan ten gevolge van besmetting door Ziekten van Dieren. Vrij bewerkt naar het Hoogduitsch van B. Ritter, Med. Doct., en met Aanteekeningen vermeerderd door F.C. Hekmeijer, Veeärts der eerste klasse, Paardenärts bij het regement rijdende Artillerie. I. Te Amersfoort, bij W.J. van Bommel van Vloten. 1847. In gr. 8vo. XII en 75 bl. f 1-25.

Toen wij in een der vorige nommers van dit Tijdschrift de verhandeling van Dr. j. levin, Over de Ziekten onzer Huisdieren, welke op den Mensch kunnen overgaan, in het Hollandsch bewerkt door j. jennes, aankondigden, hebben wij onze lezers opmerkzaam gemaakt op het belang, hetwelk er voor den geneeskundige in de beoefening der veeartsenijkunde is gelegen, terwijl wij het werk van levin, zoowel om deze reden, als om de goede bewerking van hetzelve, in veler handen wenschten. Korten tijd na de vertaling van de verhandeling van Dr. levin verscheen het werkje, hetwelk hierboven is aangekondigd, in het licht. Het is eene meer vrije bewerking van twee verhandelingen van Dr. ritter, waarvan de eene in hufeland's Journal van 1841 en de andere in canstatt's en eisenmann's Jahresbericht is geplaatst, en welke door den Heer hekmeijer tot een geheel vereenigd en door verscheidene eigene aanteekeningen vermeerderd zijn. Men zoude dwalen, indien men meende, dat de uitgave van het werkje van levin die van de verhandelingen van ritter overbodig had gemaakt; integendeel, beide werkjes vormen in zeker opzigt een geheel met elkander, en het een vult als 't ware aan, wat in het ander ontbreekt. Terwijl ritter zijn onderwerp bijna geheel uit een geschiedkundig oogpunt

[p. 149]

behandeld heeft, en men bij hem geene eigenlijke nosographie en volstrekt geene therapeutische beschouwingen aantreft, staan bij levin deze beide laatste gedeelten meer op den voorgrond. Alleen bij eene enkele ziekte, de zoogenaamde melkziekte, heeft ritter eene meer volledige nosographie geleverd en ook de therapie in zijne beschouwing opgenomen; bij alle andere hoofdstukken is het alleen uit een geschiedkundig oogpunt, dat hij verschillende ziektegeschiedenissen vermeldt. Daar overigens de oorspronkelijke uitgave van de verhandeling van Dr. levin reeds in 1839 in het licht verscheen, treffen wij bij ritter vele bijzonderheden aan, welke levin, uit den aard der zaak, niet mededeelen kon. De Heer hekmeijer heeft zich daarenboven de moeite gegeven, om niet alleen door vele aanteekeningen het oorspronkelijke werk te verrijken, maar ook om vele onderwerpen, door ritter uitvoerig behandeld, merkelijk te bekorten, omdat deze uitvoerig bij levin worden vermeld. Men ziet hieruit, dat deze beide werken, wel verre van elkander overbodig te maken, elkander aanvullen en als 't ware bij elkander behooren. Achtereenvolgens wordt in het aangekondigde werk over den kwaden droes, den worm, de hondsdolheid, de authraxziekte, de koepokken, de mok, het mond- en klaauwzeer, de melkziekte, de schurft, de hondeziekte, de vlechten en de melkkorst gehandeld. Het is moeijelijk, van een werk, als het aangekondigde, hetwelk geheel historieel is en daarbij op een gedeelte der wetenschap betrekking heeft, hetwelk door weinige geneeskundigen in deszelfs geheelen omvang beoefend wordt, eene kritiek te geven; om zulks te kunnen doen, zoude men den toegang moeten hebben tot al die bronnen, welke de Schrijver heeft geraadpleegd of had behooren te raadplegen, welke bronnen ten deele in verschillende tijdschriften verspreid liggen. Wij mogen evenwel niet nalaten, de lezers van dit Tijdschrift opmerkzaam te maken op eenige der aanmerkingen, welke door Dr. groshans in het IVde Deel van het Tijdschrift Kliniek op enkele hoofdstukken zijn gemaakt, vooral op die, welke het hoofd-

[p. 150]

stuk, over de koepokken handelende, betreffen. Het werk van john baron (The life of edward jenner, with illustrations of his doctrines and selections of his correspondence, London 1838), waaruit Dr. groshans menige belangrijke bijzonderheid mededeelt, is niet algemeen in handen der geneeskundigen op het vaste land en schijnt ook noch door Dr. ritter, noch door den Heer hekmeijer geraadpleegd te zijn; wij moeten derhalve de lezers van de verhandeling van ritter aanraden, vooral bij het hoofdstuk over de koepokken, de beoordeeling van Dr. groshans met dit hoofdstuk te vergelijken. Evenwel ontnemen deze teregtwijzingen niets aan de waarde van het door ons aangekondigde werk, aan hetwelk wij een ruim debiet toewenschen. De vertaling is over het algemeen zeer goed, schoon wij ook hier weder op eenige hinderlijke germanismen stuitten; bevallen worden voor aangetast worden (b.v. p. 44: de dienstmeisjes, die de koeijen melkten, werden daardoor bevallen; p. 67: deze ziekte bevalt den mensch niet alleen in streken, waar zij gewoonlijk heerscht, enz.) geeft in het Nederduitsch volstrekt geenen zin. Wij hopen, dat de verdienstelijke Vertaler, die aan het publiek belooft, jaarlijks uit het Jahresbericht van canstatt en eisenmann de vervolgstukken van ritter's verhandeling te zullen leveren, zich voortaan voor dergelijke germanismen moge wachten. Ook vereenigen wij ons ten volle met het gevoelen van Dr. groshans, die het voor de meer geleidelijke lezing wenschelijk acht, dat de Heer hekmeijer voortaan zijne aanteekeningen in den tekst zelven inlascht. Op vele bladzijden toch ontvangt men meer noten dan tekst, en daar de tekst zelf ook gedeeltelijk omgewerkt is, zoude de oorspronkelijkheid van het opstel er weinig onder geleden hebben, indien de Nederduitsche bewerker van het oorspronkelijke en van zijne aanteekeningen een geheel had gemaakt. Druk en papier laten niets te wenschen over en onderscheiden zich gunstig van de meeste geneeskundige werken bij ons te lande.