Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1847

Beknopte Hebreeuwsche Spraakkunst voor de Gymnasiën en tot eigen voorbereiding voor de Akademische Lessen. Door P.J. Veth, Hoogleeraar in de Oostersche Talen aan het Athenaeum Illustre te Amsterdam. Te Amsterdam, bij A.W. Rietveld. 1847. In gr. 8vo. 223 bl. f 2-50.

Toen men in ons land het voorbeeld der Duitsche Gymnasiën begon te volgen, en te Amsterdam en Leyden voor den aanstaanden Theologant de gelegenheid openstelde, om zich, vóór het bezoeken der Akademie, de beginselen der Hebreeuwsche taal eigen te maken, ontstond er behoefte aan een leerboek, dat met den aard van het Gymnasiaal onderwijs hier te lande overeenkwam. Duitsche leerboeken kon men bezwaarlijk op een Hollandsch Gymnasium invoeren, en de Grammatica van den Hoogleeraar roorda, hoe voortreffelijk op zichzelve, is voor den discipel van een Gymnasium ongeschikt; hare breedvoerigheid overstelpt hem; en ontzegt hem het onmisbaar overzigt over het geheel. In de dus ontstane behoefte is thans door den Hoogleeraar veth, door het schrijven der Hebreeuwsche Spraakkunst, die voor ons ligt, op eene meesterlijke wijze voorzien: niet alleen op zichzelve, als leerboek voor den eerstbeginnende, heeft deze beknopte Spraakkunst hare hooge waarde, maar ook in verband beschouwd met de Grammatica van Prof. roorda heeft zij hare verdiensten; daar zij het laatstgenoemde werk in plan en aanleg doorgaans op den voet volgt, is zij allergeschiktst om als eene voorbereiding tot hetzelve te dienen, en daar nu roorda's Grammatica gewoonlijk aan de Akademiën wordt gebruikt, wordt de leerling, die op zijn Gymnasium veth's beknopte Spraakkunst gebruikt, thans langzamerhand ingeleid in het leerboek, dat hij aan de Akademie zal moeten gebruiken, en dat om zijne uitvoerigheid vroeger voor zoo menig jong student een struikelblok geworden is.

Deze Spraakkunst in haar geheel overziende, moeten wij vooral onze hooge ingenomenheid met de Syntaxis uitspreken; zelden zagen wij zaakrijkheid, kortheid en helderheid

[p. 442]

zoo schoon vereenigd; zoo wij wel onderrigt zijn, wordt dan ook te Leyden bij de lessen over de Syntaxis tegenwoordig veth gevolgd. In de Etymologie en vooral ook in het eerste deel, over de spelling, zouden wij nog meer kortheid verlangd hebben, en vooral op sommige plaatsen eene juistere rangschikking der regels: zoo vinden wij p. 31 en 32 als twee eigenschappen der gutturaalletters opgenoemd, ten eerste: ‘dat zij liefst met den klinker a, het minst gaarne daarentegen met i worden uitgesproken,’ en ten tweede: ‘dat zij van nature in de uitspraak van meer klank vergezeld gaan.’ Naar onze meening is deze orde verkeerd; de eigenschap, die hier de tweede genoemd wordt, moest als algemeene voorafgaan, en dan de andere volgen; of liever de twee eigenschappen moeten tot ééne algemeene gereduceerd worden: ‘de gutturaalletters gaan van nature in de uitspraak van meer klank vergezeld,’ en dan moest als gevolg van deze eigenschap worden opgenoemd: ‘dus worden zij het liefst met den klinker a, het minst gaarne daarentegen met i uitgesproken.’ Van de hooge bedenkelijkheid, om aan de Vau conversivum vóór den Aoristus perfectus alleen verbindende kracht toe te kennen, heeft het gezegde op p. 72 ons niet kunnen overtuigen; wij blijven hierin overeenstemmen met hetgeen roorda op p. 130 zijner Grammatica zegt.

Zoo wij nog ééne aanmerking mogen maken, het zou zijn op het gebruik der Nederduitsche kunsttermen in deze Spraakkunst. Zoo overal, in plaats van leesmoeders, beweegbare Scheva, betrekkelijke Vau, zwakke Dagesch, enz. geschreven ware matres lectionis, Scheva mobile, Vau conversivum, Dagesch lene enz. zou dit aan den leerling het voordeel verschaffen, dat hij de terminologie, die hij uit deze Spraakkunst leert, niet behoefde te verwisselen, zoodra hij het Akademisch onderwijs bijwoont.

De uitvoering is goed, de correctie vrij onnaauwkeurig.